Eimreiðin - 01.10.1946, Síða 36

260
ÆVINTÝRI PÁLS Á HALLDÓRSSTÖÐUM eimreiðiN
sú alda í Þingeyjarsýslu, sem teljast verður einstæð liér á landi.
Þá er þar uppi Þjóðliðslireyfingin, fyrsta kaupfélagið, sem heldur
velli, er stofnað, og Benedikt á Auðnum, nágranni Páls, stofnar
þar félag áhugamanna um bókakaup og bóklestur meiri en annars
staðar tíðkaðist. Beittist hann fyrir þeirri lireyfingu allt til
dauðadags, eins og kunnugt er. Þessi andlega vorkennd, sem fór
um liugi manna í Þingeyjarsýslu fyrir og um aldamótin síðustu,
orkaði á liugi ungra manna þeirrar tíðar, félagsliyggja glæddist
og fróðleiksþorsti. Ýmsir urðu afburðavel sjálfmenntaðir, rituðu
sveitablöð, orktu mikið, brutu lieilann um gátur mannsandans.
1 þessu andrúmslofti hlýtur Páll á Halldórsstöðum þroska
fullorðinsáranna. Hann segir svo frá sjálfur, /að hann hafi í æsku
þjáðst af óframfærni og minnimáttarkennd. Eigi að síður mót-
uðust hneigðir lians og liugarstefna af samtíð lians, og liefur
hann jafnan verið hneigður til málfræðilegra og heimspekilegra
heilabrota, og rökræður um þau efni hafa verið lionum hug-
leiknar og hin mesta nautn. Við dvalir sínar í Bretlandi og lestur
enskra bóka aflaði hann sér mikillar kunnáttu í enskri tungu-
Eins og síðar verður greint, áttu hátt settir og menntaðir Eng-
lendingar oftsinnis sumardvöl á heimili Páls. Komst hann þannig
í snertingu við brezkar menningarerfðir (kultur), sem veittu
honum aukin umhugsunarefni. Hann skrifaðist löngum á við gesti
sína um ráðgátur mannshugans og lilaut viðurkenningu þeirra
fyrir íhuganir, sem þeir töldu dýpri og atliyglisverðari en almennt
mætti vænta frá óbreyttum bóndamanni í sveit norður á Islandi.
II.
Magnii8 og Páll Þórarinssynir tóku við búi eftir föður þeirra
og bjuggu saman um hríð'. Síðar tóku þeir við hálflenduniUj
systursynir þeirra, Þórarinn og Jón, synir Jóns í Geitafelli og
Sigríðar Þórarinsdóttur, systur Páls, og var Þórarinn fyrir hui-
Þórarinn var stakur gáfumaður. Hann gaf Háskóla Islands j‘,r^
sína eftir sinn dag.
Eins og fyrr var greint, fór Páll þrisvar til Bretlands á unguiu
aldri og átli þar stuttar dvalir lijá skozkum fjárbændum. I l101,11
ferður kynntist hann stúlku þeirri, er hann síðar gekk að eiga’
og verður enn nánar greint frá þeim atvikum. Taldi liann e1?1
fært að flytja brúði sína í þau húsakynni, sem fyrir voru á Hall