Eimreiðin - 01.09.1960, Blaðsíða 78

262
EIMREIÐIN
anlega voru þeir til, þar sem ann-
ars staðar, „er flýðu af hólmi við
fjörbrot nýlendulífsins", en hinir
þó fleiri, sem féllu að velli eftir
hraustlega baráttu, áður en þeir
fengu að sjá drauma sína rætast.
Góðu heilli mun þó óhætt mega
segja, að stærstur hópur landnent-
anna hefði getað sagt með Stephani
G. Stephanssyni í „Landnáms-
minni“ hans í tilefni af aldar-af-
mæli Selkirks jarls:
Svo minnumst ei á biturt strit og stríð
né stutta æfi, löngu týndar grafir,
og allt það fjör, sem fórst í miðri hlíð,
né förlað þol og beztu vona tafir.
Því hvern skal segja sælli en land-
námsmann?
Með sigur-hug í Ijóði og handartaki,
með nýja og víða veröld framundan,
og vegleg óðul feðra sinna að baki.
Þótt hér hafi verið farið fljótt
yfir sögu, mun samt óhætt mega
fullyrða, að íslenzkir landnáms-
menn og landnámskonur vestan
hafs hafi á sínu starfssviði, almennt
talað, djarflega og drengilega „innt
af hendi æviþraut með alþjóð fyr-
ir keppinaut“, svo aftur sé horfið
til upphafs og einkunnarorða þessa
fyrirlesturs. Landnámsmennirnir
og landnámskonurnar íslenzku vest-
an hafs liafa orðið fósturlandinu
til þeirra nytja, sem eigi verður
auðveldlega tölum talið eða full-
metið og ættjörð sinni til sambæri-
legrar sæmdar.
En hvernig hafa þá afkomendur
íslenzku landnemanna staðið sig á
alþjóða skeiðvellinum í hinni
miklu Vesturálfu? Vitanlega hafa
þeir, eins og aðrir, reynzt misjafn-
lega, en liiklaust mun ntega segja,
að allur þorri þeirra hafi rnælzt
vel á þann allsherjar mælikvarða,
og hreint ekki fáir í þeim hópi
skarað fram úr bæði á athafna- og
andlega sviðinu. Hér skal ekki far-
ið út í neinar upptalningar eða
neinn mannjöfnuð í þeim efnum-
Hitt er víst, að það yrði langt mál,
og myndi útheimta mikla undir-
búnings rannsókn, ef semja aetti
ýtarlega skrá yfir þá íslendinga
vestan hafs, lífs og liðna, sem skipa
nú opinberar stöður, forystusess
með ýmsum hætti, eða hafa getið
sér frægðarorð á einhverju sviði,
hvort heldur er í verklegum efnum,
fræðimennsku, bókmenntum eða
listum. En sannarlega væri það
þess virði, að einhver, sem vel kann
til verks í þeirri grein, færðist það
í fang að semja slíka skrá. í þv*
sambandi er skylt að geta þess, að i
Ævislirám Vestur-íslendinga, sem
nú eru í undirbúningi á vegum
Árna Bjarnarsonar bókaútgefanda
á Akureyri, er að sjálfsögðu að
finna marga úr þeirra hópi, sel11
hátt hafa borið merki íslenzks
manndóms vestan hafsins. En
samin yrði allsherjarskrá, eins og
að framan er vikið að, þá myndi
enn betur koma á daginn, að Om
skáld Arnarson fór ekki með „stað-
lausa stafi“, þegar hann komst s'O
að orði um Vestur-íslendinga 1
stórbrotnu kvæði sínu til Gut
orms J. Guttormssonar:
Þeir sýndu það svart á hvítu
með sönnun, er stendur gild,
að ætt vor stóð engum að baki
að atgervi, drengskap og snilld-