Eimreiðin - 01.09.1960, Blaðsíða 96

280
EIMREIÐIN
ar ekki til umbúðanna. Það verður því
miður að segjast um ágrip þetta.
Kverið fjallar um bókmenntirnar á
tímabilinu 1750—1950. Er því skipt í
15 kafla, þar sem æviágrip höfunda eru
sögð og drepið á helztu verk þeirra.
Það segir sig sjálft, að erfitt er að gera
viðhlýtandi grein fyrir svo miklu efni
í svo litlu kveri, enda er langt frá því
að höfundi hafi tekizt það. Að vísu
er minni vandi að skrifa um verk fyrri
manna, þar sem þeir fordómar eru
ekki fyrir hendi, sem flestir flaska
á, þegar þeir skrifa um höfunda sam-
tíðarinnar. Við lauslega athugun á um-
sögnum höfunda um nítjándualdar-
skáldin, verður þó vart við vissa teg-
und dómgirni, sem sómir sér ekki vel
í hlutlausu yfirlitsriti. Þessu til árétt-
ingar vil ég benda á dóm höfundar um
kvæði Steingríms Thorsteinssonar. Ég
held, að fáir muni taka undir hann.
Val höfundar á skáldum fyrri tíma er
einnig nokkuð handahófskennt. Sum-
um er sleppt, sem tvímælalaust hefðu
átt að vera með. Á þetta einkum við
um skáldsagnahöfunda þess tíma.
Skáldsagnagerð verður ekki algeng fyrr
en á þessari öld, en þráðurinn er þó
óslitinn frá Jóni Thoroddsen. Það er
óverjandi að sleppa höfundum eins
og séra Páli Sigurðssyni og Torfhildi
Hólm, Jtegar samið er yfirlit yfir skáld-
sagnahöfunda aldarinnar sem leið. Báð-
ir þessir höfundar, einkum þó Torf-
hildur Hólrn, urðu mjög vinsælir með-
al almennings á sínum tíma. Hinar
sögulegu skáldsögur Torfhildar voru
„lesnar upp til agna." Vel getur ver-
ið að þessir höfundar standizt ekki
ströngustu listræna gagnrýni, en [tað
er fleira, sem kemur til greina, svo sem
áhrif höfundanna á samtíð sína o. fl.
Höfundur einskorðar sig ekki alger-
lega við skáldin, en nefnir ýmsa aðra
liöfunda. T. d. er Jón Espólín nefndur,
en ekki Gísli Iíonráðsson, af fræði-
mönnum á fyrra lielmingi aldarinnar,
og Brynjólfs Jónssonar frá Minna-
Núpi er ekki getið. Hefur hann þð
skrifað að minnsta kosti eina bók, sent
seint mun fyrnast, Söguna af Þuríði
formanni. Ýmislegt fleira mætti drepa
á varðandi 19. aldar höfunda, en þetta
verður að nægja að sinni.
Höfundur skipar efninu niður saffl-
kvæmt hefðbundnum kenningum utn
bókmenntastefnur, rómantík, raunsæis-
stefnu, síðrómantík o. s. frv. Þetta er
orðin venja í flestum bókmenntasog-
um, enda þótt skipting þessi verði a2tið
yfirborðsleg, og alltaf vafamál, hvaj
skipa skuli ýmsum höfundanna.
benda á, að enda þótt Einar H. Kvaran
væri einn af frumkvöðlum raunsæis-
stefnunnar hér á landi, er mjög núk'
vafamál hvort verk hans eiga hei®a
innan liennar í heild. Heldur þyk‘r
mér ósmekklegt af höfundi, er hann
segir urn síðari verk Einars, að þaU
snúizt um „andatrú“. Þetta orð ',ar
notað sem skammaryrði, á sínum tíma>
um sálarrannsóknirnar, og er meira en
ójiarft. að halda því að unglingum, sclU
einkennandi fyrir verk þessa ág#ta
höfundar (sbr. draugatrú o. s. frv.j-
Stefna Einars var rannsóknarstefna, eU
ekkert blint trúboð. Annað mál er þa
svo, livort mönnum finnast rök hai's
fullnægjandi.
Þegar kemur íram yfir aldamót °8
skáldum og rithöfundum fjölgar, ver
ur valið að sjálfsögðu erfiðara, einkim1
jiar sem ekki verður séð eftir hva
reglu höfundur fer, enda verður va
handahófskennt. f stuttri grein
ekki unnt að nefna fjölda nafna, ^
ég get þó ekki stillt mig að sP)rJ^
hvers Jónas Guðlaugsson eigi
gjalda, er nafn hans sést ekki me' ^
ungu skáldanna eftir aldamótin. Ha ^
hefur þó þá sérstöðu, að hafa hietl ^
áfram til viðurkenningar sem ljóðs
á erlendu máli, og geta má þess’
alið
er
en