Eimreiðin - 01.05.1961, Blaðsíða 14

102
EIMREIÐIN
10. júní síðastliðinn með 110 atkvæðum gegn aðeins 39. Það má segja>
að í vissum skilningi séu handritin þegar farin að ferðbúast til íslands-
Eins og kunnugt er gaf Árni Magnússon Hafnarháskóla
Ámi Magnússon á sínum tíma hið íslenzka handritasafn sitt, en Hafnar-
Off handritin háskóli var þá jafnframt háskóli íslendinga. Það hefur
verið á það bent, að þegar Háskóli íslands var stofnað-
ur, liafi forsendurnar brostið fyrir því, að handritin væru geymd við
Hafnarháskóla, enda liljóti það að teljast eðlilegt og æskilegt að íslanó
— eina landið þar sem hin norræna tunga er enn lifandi mál — verði
höfuðstöðvar norrænna fræða í framtíðinni, en Jrær hljóta ávallt að
fylgja þeirn stað, þar sem handritin eru varðveitt. Til hafa verið ís-
lendingar allt frá því á 18. öld, sem liafa viljað kasta rýrð á Árna
Magnússon fyrir flutning lians á íslenzku handritunum úr landi og
ráðstöfun hans á Jreim. Aftur á rnóti hafa aðrir bent á, að óvíst væri nieð
öllu, ltversu mikið af handritunum hefði varðveizt, ef Jaau hefðu ekkt
verið flutt úr landi í tæka tíð, og þannig hafi Árni Magnússon beinlínis
unnið björgunarstarf, og Jrað meira að segja Jiótt hafður sé í huga brun-
inn mikli í Kaupmannahöfn árið 1728, sem vitað er að eyddi töluverð-
um hluta safnsins. En svo aumir voru íslendingar fyrir um það bil hálfr1
Jniðju öld, að handritunum varð ekki bjargað nreð öðru móti, en að
flytja þau brott úr landinu, Jrar sem þau voru að grotna niður og eyð-
ast með ýmsu móti. Og hætt er við að margur dýrgripurinn hafi orðið
eyðingunni að bráð, áður en til þeirra náðist. Um Jretta vitna meðal
annars ummæli Björns á Skarðsá fyrir rúmum 300 árum, 1640: „Þessar
bækur hinar gömlu eru nú allar feygðar eða fordjarfaðar, svo að á Jtess-
um fáu skræðum, sem eftir eru, finnast hvorki upphaf né endir“ (Skarðs-
árannáll, formáli). En J)að voru fleiri en Ámi Magnússon, sem fluttu
handrit úr landi. Mestu gersemar meðal handritanna í dönskum söfn-
um, voru gefin þangað áður en hann kom til skjalanna. Var þar urn
að ræða gjafir íslenzkra höfðingja, er vildu efla vináttu sína hjá hátign-
inni, eða sáu á annan hátt hagkvæmni í Jrví að gefa handritin. Þannig
má nefna gjafir Brynjólfs biskups 1656: Flateyjarbók og Grágás og
1662: Sæmundar-Eddu, Snorra-Eddu og Gráskinnu-Njálu, og gjöf Björns
sýslumanns Magnússonar 1696: Möðruvallabók, en Jretta ern einmifr
Jreir dýrgrijtir Konungsbókhlöðu, sem mörgum Dönum er sárast um að
sjá á bak til íslands. Samkvæmt frumvarpi dönsku stjórnarinnar, sein
samjiykkt var af JjjóðJtinginu, er gert ráð fyrir að afhent verði uff
2000 íslenzk handrit úr Árnasafni og Konungsbókhlöðu, þar á rneðal
hin merkustu þeirra, svo sem Flateyjarbók, Sæmundar-Edda, Möðru-
vallabók og Onnsbók-Snorra-Eddu, sem Arngrímur Jónsson lærði gaf
til Danmerkur; ennfremur öll hin frægu handrit íslendingasagna, Land-
námu, Sturlungu, handrit hinna fornu lögbóka Grágásar og Jóns-
bókar og fjöldi annarra handrita.