Eimreiðin - 01.01.1969, Page 23

BLÖÐIN, SAGAN OG SAMTÍÐIN
D
ritin fluttu að vísu fréttir, oft ágætar fréttir, en ekki miklar eða
nýjar, enda ekki samgöngur til þess. Úlendu fréttirnar í Minnis-
verðum tíðindum, íslenzkum sagnablöðum og Skírni voru stund-
um skemmtilegar og oft vel læsilegar enn í dag, enda samdar af
beztu rithöfundum þjóðarinnar, t. d. Jónasi Hallgrímssyni og
Grími Thomsen. En þær voru öllu heldur sagnaritun en blaða-
mennska og bárust ekki út hingað fyrr en seint og síðar meir, að
sínu leyti eins og slíkar fréttir höfðu öldum saman borizt hingað
á Alþing og önnur mannamót með þeim sem lieim komu úr utan-
förum sínum. Þessi gamla fréttaritun tímaritanna hafði sjálfsagt
mikil pólitísk áhrif og var stundunr beinlínis skrifuð í jreim til-
gangi og túlkaði nýjar stefnur í evrópskri menningu samtímans,
í stjórnmálum og bókmenntum og nýjar frelsishreyfingar lians bár-
ust út hingað nteð tímaritunum og blöðunum.
Forustumenn íslenzkra tímarita á 18. öld þekktu vel enska og
franska menningu. Þar að auki voru þeir heimagangar í dönskum
bókmenntum og stjórnmálum. Þangað sóttu þeir líka fyrirmyndir
í tímarit. Þeir þekktu t. d. Mínervu, sem kom út frá 1785 og fram
yfir aldamót og Athene á öðrum tug nítjándu aldar. íslenzkir
lærdómsmenn voru farnir að skrifa í dönsk tímarit fyrir og um þær
mundir er íslenzk tímarit hófust. Jón Eiríksson skrifaði í Mínenm
og Berling og Hannes Finnsson skrifaði ritdóma í Kpbenhavns nye
tidender onr lærde sager. Löngu seinna var Jón Sigurðsson blaða-
nraður eða fréttaritari við norskt blað. Ýmis dönsk blöð komu
talsvert mikið við íslenzkar stjórnmáladeilur nítjándu aldar og við
þróun íslenzkra blaða, ekki sízt Fædrelandet, sem kom út til 1882,
og hélzt það meðan Plough stýrði því, og Dagbladet undir stjórn
Bille, en einnig Dagen og Corsaren. Til danskra blaða má líklega
rekja nokkur áhrif á Þjóðólf undir stjórn Sveinbjarnar Hallgríms-
sonar, eins og danskra áhrifa gætir á fyrstu íslenzku tímaritunum.
Þegar Lærdómslistafélagsritin þrýtur taka við tímarit Magnúsar
Stephensen. Þau eru í upphafi vega sinna og eðli sínu átjándu aldar
rit, en eitt Irelzta tímarit hans, Klausturpósturinn, er hreint
nítjándu aldar rit, kom út í Viðey 1818 til 1826.
Önnur helztu tímaritin fram um rniðja öldina, þegar segja má,
að íslenzk blöð hefjist með Þjóðólfi 1848 og kannske Lanztíðindum
um 1849, voru íslenzk Sagnablöð frá 1816, Skírnir frá 1827, Ár-
mann á Alþingi 1829, Fjölnir frá 1835, Sunnanpósturinn frá sama
ári og Ný félagsrit frá 1841 og Gestur Vestfirðingur frá 1847 og