Uppeldi og menntun - 01.01.1997, Blaðsíða 33

RANNVEIG A. JÓHANNSDÓTTIR
fram áhyggjur af þeirri hættu að ekki væri komið til móts við hvert barn í kennslu
eins og ætlast er til opinberlega. Undir þetta er hægt að taka og benda á að í Aðal-
námskrá grunnskóla er sagt að kennarar þurfi að kynnast hverju barni og að barnið
verði að finna að skólinn taki við því á eigin forsendum (bls. 24-26). Til umhugs-
unar er í þessu samhengi sú mikla breyting sem verður hjá barni þegar það hættir í
leikskóla og byrjar í grunnskóla. Munurinn er of mikill þar sem barnið hefur á
þessum aldri enn ríka athyglisþörf og þarfnast hjálpar og stuðnings fullorðins í
ríkum mæli við það sem það tekur sér fyrir hendur. Munurinn hefur auk þess áhrif
á málþróun þar sem málnotkun er önnur í stórum hópi en litlum.
Ábyrgð kennara á móðurmáli var meðvituð og skýr og tók til þess að efla
málörvun í tengslum við lestrarnám og að kenna börnum að lesa. Kennarar höfðu
mikla ábyrgðartilfinningu gagnvart því að kenna lestur og gerðu kröfur til sjálfra
sín um að alltaf væri hægt „að gera betur" í kennslunni. Hvers vegna lestrarkennsl-
an skipaði svo stóran sess sem raun var á, er ekki auðvelt að geta sér til um. Vænt-
ingar barnanna sjálfra og foreldra um að börnin lærðu fljótt að lesa geta haft þar
áhrif. Spyrja má hvort skýringar sé einnig að leita í þeirri aðstöðu kennarans að
hann ber einn alla ábyrgð á kennslunni. Ástæða er til að ætla að kennarar þyrftu að
hafa tækifæri til að deila starfi sínu meira með öðrum kennurum. Þá skapast annars
konar grundvöllur til að meta eigið starf. Niðurstöður sýndu að samstarf við aðra
kennara í skólunum varðaði ekki kennslu hjá hverjum og einum heldur heildar-
skipulag kennslu í árgangi.
Starf kennaranna var fólgið í því að reyna sífellt að brúa bilið á milli einstakl-
ings og heildar. Þeir reyndu að gefa af sér við hvern og einn eftir mætti en samtímis
halda uppi kennslu og hafa stjórn á öllum bekknum. Oft var aðdáunarvert að verða
vitni að því hvernig tókst til.
LOKAORÐ
Þessi rannsókn var gerð til að kanna svið sem hafði ekki áður verið athugað hér á
landi og varðaði örvun og þjálfun móðurmáls hjá elstu börnum í leikskóla og byrj-
endum í grunnskóla. Rannsóknin hefur leitt í ljós mörg athyglisverð atriði er tengj-
ast móðurmáli og þjálfun þess, ásamt mikilvægum skoðunum starfsfólks á ýmsu er
snertir starf þess. Einnig hafa fengist ómetanlegar upplýsingar um starfið á skóla-
stigunum og hvað börn eru að gera á hvoru stigi um sig.
Eigindleg rannsóknaraðferð var valin þar eð ég kaus að skoða nákvæmlega það
sem var athugað en ekki höfða til fjölda eða alhæfingar. Gögnin eru takmörkuð við
tvo skóla á hvoru skólastigi og talað var við ellefu einstaklinga. Byggt er á tvennu
hvað þetta varðar, annars vegar á vettvangsnótum þegar ég var sjálf á vettvangi og
hins vegar á því sem kennarar töldu sig gera og kom fram í viðtölunum. Reynt var
að fá sem sannasta mynd af því sem gerðist út frá þessu tvennu. Allar mínar niður-
stöður takmarkast af þessu.
Spurningarnar sem ég lagði upp með byggðust á langri starfsreynslu í grunn-
skóla. Skilningur minn á námi og kennslu fyrir börn á þessu reki breyttist hins veg-
ar mikið við að vinna að þessari rannsókn og fá innsýn í starf á tveimur mismun-

31