Uppeldi og menntun - 01.01.1997, Blaðsíða 76

OFBELDI, LÍFSSTÍLL, SAMFÉLAG
Menntun foreldra er ótengd ofbeldi og nær öllu óknyttaatferli þegar öllum
þáttum er stjórnað. Kyn tengist marktækt ofbeldi, hassneyslu, afbrotum og afskipt-
um lögreglu þannig að piltar eru líklegri til að sýna slíkt atferli. Kyn er hins vegar
ótengt áfengisneyslu og reykingum í þessari greiningu.
Að minnsta kosti ein af þremur mælingum á samskiptum unglinga við foreldra
sína hefur marktæk tengsl við óknyttaatferli, þó eru þessi tengsl ekki til staðar við
hassneyslu og afbrotaatferli. í flestum tilvikum eru þessi tengsl fremur veik. Hins
vegar er eftirtektarvert að hinar þrjár víddir foreldratengsla hafa í sumum tilvikum
ólík tengsl við atferli.1 Eftirlit og andlegur stuðningur foreldra dregur úr líkum á
ofbeldi og óknyttaatferli. Þá eru marktækt hófleg tengsl milli árangurs í skóla og
ofbeldisatferlis og annarra óknytta. Sambandið er þannig að góður árangur í skóla
minnkar líkur á ofbeldi og óknyttaatferli. Aukin trúhneigð dregur einnig úr líkum á
ofbeldi og öðrum óknyttum en neikvæð viðhorf til reglna auka líkur á slíku atferli.
Sterkt samband er milli óknytta meðal jafnaldra og atferlis einstaklings, hvort
sem um er að ræða ofbeldi eða aðra óknytti. Ofbeldi meðal jafnaldra hefur hæstu
fylgnina við ofbeldisatferli einstaklings af þessum þáttum, hvort sem um er að ræða
beitingu ofbeldis eða það að vera þolandi þess, einnig hefur vímuefnaneysla vina
töluverð áhrif. Á sama hátt hefur vímuefnaneysla vina sterkustu tengslin við vímu-
efnaneyslu einstaklings. Þá hefur ofbeldi meðal jafnaldra einnig töluverða fylgni
við vímuefnaneyslu einstaklings.
Eftirtektarvert er að andlegur stuðningur jafnaldra er ekki tengdur ofbeldi á
sama hátt og öðru óknyttaatferli. Þannig eykur andlegur stuðningur marktækt líkur
á vímuefna- og tóbaksneyslu en dregur úr líkum á ofbeldi. Tengslin eru þó einungis
marktæk við það að vera fórnarlamb ofbeldis en ekki við það að beita ofbeldi.
f Töflu 4 má sjá á gildum fjölfylgnistuðulsins R2 að frumbreyturnar skýra um-
talsverðan hluta af tölfræðilegri dreifingu óknyttaatferlis. Hins vegar skýra þær
meira í áfengisneyslu og reykingum en beitingu ofbeldis, því að verða fórnarlamb
ofbeldis, afbrotaatferli, hassneyslu, og afskiptum lögreglu. Þannig skýra frumbreyt-
urnar mun meira af dreifingu áfengisneyslu og reykinga (R2=0,40 og 0,47) en of-
beldi og ólöglegu atferli (R2=0,18 til 0,24). Líkanið virðist því síður geta skýrt alvar-
legra atferli á borð við neyslu ólöglegra vímuefna, afbrot og ofbeldi.
UMRÆÐA
Niðurstöður okkar styðja vísbendingar um að ofbeldi meðal unglinga sé hluti af
víðtækari lífsstíl sem einkennist af óknyttaatferli (Miller 1958, Sampson og Laurit-
1 Það vekur athygli að það að foreldrar setji unglingum reglur eykur líkur á að þeir fremji óknytti. Þegar
nemendum er skipt í hópa eftir því hve mikinn stuðning þeir fá frá foreldrum sínum kemur í ljós að þetta
gildir þó einungis um þann hóp sem fær mjög lítinn stuðning frá foreldrum sínum - hjá hinum sem fá meiri
stuðning er reglusetning foreldra ótengd og jafnvel neikvætt tengd sumu atferli (ekki sýnt í töflu). Þessar
niðurstöður má túlka á nokkra vegu. Til að mynda gæti reglusetning verið tilraun foreldra sem eru í litlum
tengslum við börn sín til að hafa stjórn á óknyttaatferli þeirra. Annar möguleiki er að túlka þetta sem svo að
þegar foreldrar sem eru í litlum tengslum við unglinga setja þeim reglur geti það haft öfug áhrif við það sem til
er ætlast. Þótt þessar niðurstöður gefi ekki svigrúm til fullyrðinga benda þær til þess að reglur frá foreldrum
hafi ekki þau áhrif sem til er ætlast þegar tengsl milli foreldra og unglinga eru lítil.
74