Ægir - 01.08.1907, Qupperneq 1

MÁNAÐARRIT UM
ÆGIR.
FISKIVEIÐAR OG FARMENSKU.
Reykjavík, Ágúst—Sept. 190 7.
2.-3. blai
3. árg. |
Um hvirfilstorma
og liyersu þá sliuli ýarast.
Brot úr fyrirlestri
eftir
Pál Halldórsson, skólastjóra.
Orsök til vinda er munurinn á loft-
þunga á ýmsum stöðum. Loftið færist alt-
af þaðan, sem loftþunginn er meiri þangað
sem hann er minni og myndast við það
vindar; en orsökin til breytinga loftþung-
ans fer mest eftir breytingum á hita og
raka loftsins.
Sé loflið einhversstaðar heitara en um-
hverfis, Ijettist það og leitar upp á við, en
kaldara loft og þyngra streymir þar að, til
þess að koma á jafnvægi aftur, og mynd-
ast þannig tveir vindar; annar fer þangað
sem heitara er, með ytirhorði jarðar, en
hinn (heita loftið) fer heint upp eða út
frá jörðu og ofar í gagnstæða átt vindin-
um með yfirborði jarðar.
Vindar myndast þá þannig, að loftið
færist frá þeim stöðum, sem loftþunginn
er mikill (eða loftvog stendur liátt) á og lil
staða, sem loftþunginn er lítill (eða loftvog
stendur lágt) á.
Ekki er því þó þannig varið að loftið
eða vindurinn fari beina leið á millum
þessara staða og orsakast það af snúningi
jarðar. Við miðjarðarlinu er snúnings-
hraði jarðar 900 enskar mílur á klukku-
stund eða 1475 fet á sekúndu, en á okk-
ar breiddarstígi er snúningshraðinn 392
enskar mílur á klukkustund eða 642 fet á
sekúndu.
Af þessu leiðir, að ef loftvog stendur hátt
t. d. fyrir norðan miðjarðarlínu og enn
norðar stendnr loftvogin lágt, þá myndast
suðlægur vindur; gufuhvolíið á fyrri staðn-
um, nær miðjarðarlínu, fer með meiri
hraða í austur, heldur en á nyrðri staðn-
um og fyrir því verður vindstefnan milli
suðurs og auslurs.
Lögmál vindstefnunnar í sambandi við
loftþungann er annars í stuttu máli þetta:
Á norðurhelmingi jarðar blæs vindurinn
þannig, að snúi maður bakinu beint í vind-
inn er minstnr loftþungi (lægst loftvog)
skáhalt framundan til vinstri handar.
Á snðurhelmingi jarðar blæs vindurinn
þaiinig að snúi maður bakinu beintí vind7
inn er loftþrýsting minst skáhalt framund-
an til hœgri.
Jeg hafði ásett mér að minnast hér að
eins á liættulegustu vindana, hina svoköll-
uðu livirfilvinda (Cyklon), og henda á,
hvernig menn eiga að beita skipum sínum
í slíkum ofviðrum. Og þá að eins á norð-
urhelmingi jarðar.
Hvirfilstormar eru fremur sjaldgæfir á
háum breiddarstigum, en þar á móti líð-
ari á lágum breiddarstigum; en þegar þeir
koma fyrir á háum breiddarstigum eru
þeir mjög hættulegir.
Svæði það, sem hvirfilstormar ná yfir
er mjög misjafnt, þvermáli þeirra getur
mismunað frá 100—1000 enskra mílna. —
Hvirfilvindssvæðið er talið bj'rja þar seni
vindhraðinn nær lámárki storms, eða 60