Ægir - 01.02.1908, Side 2

V
66
ÆGIR.
Lýsi og steinolia
í sjávarháska.
Marga mun reka minni lil þess, að séra
Oddur V. Gíslasou, fyrrum prestur að Stað
í Grindavík, barðist mikið fyrir því að fá
sjómenn einkurn á opnum bátum, til þess
að liafa með sér lýsi á sjó. Það var þarft
verk, Og enda þótt séra Oddi yrði eigi
mikið ágengt i þessu máli, þar sem tóm-
læti og kæruleysi manna voru slæmir þránd-
ar í götu, þá vann hann þó það á, að menn
kyntust víða þessum handhægu og ódýru
bjargráðum. Og víða liafa einstakir menn
síðan lialdið þeim sið, að hafa lýsi með
sér á sjóinn, ekki sízt hans gömlu sóknar
menn, Grindvíkingar.
Eg ætla ekki að fara að fjölyrða um
kosti þessara nefndu efna, þegar um læg-
ingu á brotsjóum og brimi er að ræða; það
er óþarfi því þeir eru alkunnir. í*að má
líka benda á dæmi liér á landi frá síðari
árum, þar sem lýsi hefir hjálpað mörgum
skipshöfnum til að ná iendingu lieilum á
hófi, er varla hefðu annars náð landi.
I3að var í Þorlákshöfn veturinn 1896, er
flesl skip af Eyrai'bakka og Stokkseyri
hleyptu þangað frá ófærum sundum. En
þar hefði einnig verið illa lendandi, ef hinn
valinkunni bóndi í Þorlákshöfn, Jón Árna-
son (»Jón í Höfninni« eins og liann er
vanalega nefndur hér syðra) hefði ekki helt
2 fötum af lýsi í sjóinn og lægði svo með því
sjóinn að allir lentu með heilu og höldnu.
Þelta dæmi er alkunnugt, því frá því var
skýrt í blöðunum.
Það sem hvatti mig til að hreyfa þessu
máli nú var það, að í hitt eð fyrra vetur,
á laugardaginn fyrir páska fórst bátur í
brimi á Járngerðarstaðasundi í Grindavílc,
eílaust með fram af því að ekki var lýsi
eða olía innanborðs, en önnur skip björguð-
ust af því þau höfðu það og lieltu því út. Mér
þótti þetta svo áþreifanleg sönnun fyrir því,
hve gagnlegt lýsið er í þessu lilliti, að ég
áleit sjálfsagt að birta það almenningi og
fékk lijá tveim formönnum, sem hættast
voru komnir og báðir brúkuðu lýsið, skýrslu
um þenna atburð. Þessir menn eru Einar
Jónsson hreppstjóri á Húsatóftum og Ólaf-
ur Þorkelsson, þá bóndi á Járngerðarstöð-
um og sýslunefndarmaður, nú í Reykjavík.
Eg ætlaði að birta þessa skýrslu fyrir ári,
en af sérstökum ástæðum gat það ekki
orðið fyrr en nú. Þær eru svipaðar að
efni, en þó bætir liver aðra upp og þvi
birti ég þær báðar. Höfundarnir eru merkir
menn og áreiðanlegir (ég þekki þá báða
vel) og því meira er varið í skýrslur þeirra.
Hinn 14. april 1906 (laugadag fyrir páska) réru
öll skip úr Grindavík i allgóöu sjóveðri, lögðu
menn lóðir sínar, eigi alllangt frá landi. Eftir
lítínn tíma tók sjó að brima, fóru þá allir að
draga inn lóðirnar, og að því búnu auðvitað að
lerta tands, — það er Járngerðaslaðasund sem
skýrsla þessi ræðir um. — Þegar hinir fyrslu
konm að sundinu, varkomið altmikið brim, en
þeir liöfðu þó bærilegt inn, enda höfðu flestir
lýsi og brúkuðu það. —
Brimið fór mjög vaxandi, og þá er hinir sein-
ustu komu inn að sundinu, var það orðið voða-
mikið, enda fórst þá bátur með 5 mönnum; þá
fékk og annað skip er Olafur Þorkelsson, nú i
Reykjavík, var formaðiir fyrir mjög vont inn
sundið, svo um tíma mátti ekki i milli sjá, livort
þar mundi sigra líf eða dauði, helti hann og
lýsi i sjóinn, en Olafur skýrði svo frá, að lýsið
hafi verið nokkuð þykkt, og hafi því haft seinni
verkun fyrir það, sem sall er.
Eg sem þessar línur rita fór inn sundið
næstur á eftir Olaíi, brúkaði eg um 20 polta af
lýsi, sem án efa lægðu sjóinn mikið, þó varð
mér að meslu gagni lýsi það, sem Olafur helti
út. Næslur á eftir mér, og síðastur fyrir utan
bátinn sem fórst, var Gísli Jónsson í Rafns-
liúsum, fjekk hann og allvont, nnin liann liafa
helt út um 20 pottum af lýsi. Gísli er sjómaður
liinn mesti, en gætir þess þó jafnan að liafa
lýsi í skipi sínu, segist hann oft hafa brúkað
það í slæmum sjó, með góðum árangri. —
Eg álíl að bezt sé að brúka lýsi og olíu lil