Ægir - 01.06.1908, Page 1
ÆGIR.
MÁNAÐARRIT UM FISKIVEIÐAR OG FARMENSKU.
3. árg.
Reykjav
í k.
Júni 19 0 8.
!3. blað.
Fyrir og eítir 1814.
Eftir
Fr. Macody Lund.
(Fih.). Næstu árin eftir 1814 voru ákaf-
lega stormasöm: sífeldir austræningar og
útnyrðingar, og þvi fiskitregt mjög. En
samhliða þessari breyting veðuráttunnar
varð einnig breyting á stjórnmálunum.
Stjórnarfarið bafði áður verið þannig,
að nokkrir vitrir menn og vel reyndir
og stjórnarstörfum vanir böfðu þau á
liendi hver að sinum hluta og st^u'ðu
þeim samkvæmt reymslu sinni og af fullri
þekkingu. Skýrslur allar og íræðslu um
einstök atriði málanna voru þeir vanir
að fá frá fyrstu bendi og tóku svo álykt-
anir sínar eftir því. Og gekk afgreiðsla
mála allra furðu fljótt og vel. — En nú
var »komin önnur öld með annan sið
og snið«. Nú voru einstök hugsjóna-
ati'iði lögð til grundvallar fyrir allri stjórn-
arskipuninni; og skyldi alt lagast eftir
þeim, hvort sem vel eða illa gengi, og
jafnvel þótt það kæmi beint í bága víð
hagsmuni og réttindi þegnanua eða vel-
ferð ríkisins. Og öll varð stjórnartilhög-
unin nú mjög svo flókin, margbrotin og
óþjál.
Kristnin hafði verið lögleidd af hagsýnis-
ástæðum án innri kvaðar lýðs eða lands-
búa. Siðabótin hafði verið tekin í gildi
af samskonar ástæðum. Og 1814 voru
enn þá nýjar hugsjónir komnar til valda.
— Þessi njrja hugsjónastefna, sem i raun-
inni var að eins írelsisstefna stjórnar-
byltingarinnar endurvakin, greip norsku
þjóðina á skömmum tíma föstum tökum;
dg urðu áhi’ifin enn þá sterkari vegna
þess, hve fámenn og ejnstaið þjóðin var
og fjarlæg hinum almennu menningar-
straumum álfunnar. Einkum kom þessi
frelsishugsjón fram í óliug á sambandinu
við Svía, sem þá var í bi uggi með stór-
þjóðunum, og fékk hún loks líf í Eiðs-
vallargjörðinni. En, sem oft verður á
slílcum tímamótum, þegar regluleg fjör-
brot eru hjá þjóðunum, þá var litið smá-
um augum niður á, eða öllu heldur litið
yfir hina vanalegu lífsframleiðslu og
einblint á hugsjónar-markið; en binu (þ.
e. aíla og atvinnuvegum), að minsta kosti
fór ekki fram á meðan, enn fremur það
gagnstæða, að því hnignaði.
Frelsið, sem á Englandi hafði þroskast
samkvæmt innri þörfum, það fékk hjá
Frökkum alt aðra mynd. Hér var það
í’íkið, sem var æðsta hugsjónin; ríkið
skyldi ekki hér myndast af kvöðum
borgaranna, heldur hlutu horgararnir
þvert á móti, að leggja líf sitt í sölurnar
fyrir ríkið. Þegar svo var komið, þá
var hin dýrmæta hugsjón frelsisins orðin
að argasta ófrelsi, sem alt varð að lúta;
og það ríki, þar sem slík hugsjón var
aðal-máttarstoðin, þar með orðið að
orustuvelli um orð og hugmyndir í stað
þess, að vera safn af lifandi mönnum,
með brennandi frelsislöngun. — Og í
þessari mynd harst aldan til Norðurlanda,