Ægir - 01.07.1942, Blaðsíða 7

Æ G I R
173
\\ 3 V\ O VéUH? 1»
S& V\W N\ gggjgjg R&Upk ^ iispr 1* IlL
Um mótora.
I.
Árið 1902 hefst nýr kapítuli í sögu ís-
lenzkra fiskveiða, með því !að hingað til
lands er fluttur fjTrsti bátamótorinn og
settur í íslenzkan fiskibát. Kaupandi
mótorsins var Árni Gíslason útgerðar-
maður á ísafirði, er þá átti opinn róðr-
arhát, er hann setti mótorinn í. Mótorinn
var auðvitað ekki stór, 2 hestafla 4-geng-
is Möllerup, en hann var nógu marg-
brotinn til þess, að erfitt reyndist í fyrstu
að stjórna honum, enda þekking manna
þá af skornum skammti sem vonlegt var.
Smátt og smátt fjölgaði vélunum og
auðvitað tegundunum líka, en þær voru
þó hver annarri líkar, allt 4-gengis lág-
þrýstivélar með glóðarhaus. Þeim vélum
var fremur auðvelt að halda gangandi,
svo að vélstjórum tókst vonum framar,
°g mælikvarðinn á hæfni vélstjóranna
var þá, live lengi þeir gætu látið mótor-
lnn „skrölta“. Um eldsneytis- og smurn-
ingseyðsluna var lítið hugsað. Vélarnar
voru heldur ekki stórar og kapphlaupið
um vélastærðina i bátunum ekki byrjað
þá, svo að minna bar á eyðslunni, en
borin saman við afl mótoranna var hún
óstjórnlega mikil.
Þetta gekk svona til i nokkur ár, en
þá kom ný gerð mótora til sögunnar. Það
voru hinir svonefndu 2-gengis miðþrýsti-
mótorar með glóðarhaus, sem þá voru
oftast nefndir „ventlalausir mótorar“. 1
fyrstu gengu þessir mótorar ekki vel,
vélamennirnr áttu mjög erfitt pieð að
setja sig inn í mismuninn á gangi og um-
hirðu þeirra og hinna gömlu lágþrýsti-
mótora, og um tima var svo komið, að
jieir, sem erfiðast áttu með þá, höfðu á
orði, að þeir væru manndrápsverkfæri,
og líklega hefðu menn hér á landi alveg
hætt að nota þá, ef verksmiðjurnar hefðu
ekki að miklu leyti hætt að smiða 4-
gengismótora og snúið sér með alvöru
að smíði þessara 2-gengismótora. Vél-
fræðiþekking manna hér á landi fór líka
vaxandi. Fiskifélag Islands liafði komið
á föt kennslu í vélfræði, sem samhliða
reynslunni skapaði mönnum skilyrði til
þess að skilja þessa nýju gerð mótora
og hirða þá; en þó kom hrátt í ljós, að
ef miðað var við aflframleiðslu, voru
þessir mótorar fyrirferðarminni, léttari,
sparneytnari og í raun og veru einfald-
ari en gömlu 4-gengismótorarnir. Með
öðrum orðum, þeir voru fullkomnari, en
þar af leiddi, að þeir þurftu miklu ná-
kvæmari umhirðu og viðhald. Þetta
lærðist, og meðferð þessara mótora virt-
ist ganga æ betur með hverju ári sem
leið, eftir þvi sem menn vöndust þeim
og þekkingin óx.