Ægir - 15.12.1971, Blaðsíða 28

402
ÆGIR
sérstaklega að fjalla um og ekki eru til um nein
reglugerðarákvæði, má einkum nefna tvö:
1 fyrsta lagi kemur oft fyrir, að skip leggi afla
sinn á land á fleiri en einu bótasvæði á bótatíma-
bilinu, þannig að vafi kann að leika á hvar því
skuli skipað, ef til bótagreiðslna kemur. Hefur
þetta farið allmjög í vöxt á undanförnum árum.
Var sú venja upp tekin fyrir allmörgum árum að
telja skip þau, er þannig er ástatt um, til þeirrar
verstöðvar, þar sem mestum hluta afla þeirra er
landað. Þetta fyrirkomulag hefur stundum sætt
nokkurri gagnrýni. Finnst ýmsum, að fremur
eigi að miða við þann tíma, sem skipið er gert út
frá hverri verstöð. Ýmsar gildar, praktískar
ástæður eru til þess, að miðað er við aflamagn.
1 öðru lagi ber oft við, að skip stunda veiðar
með öðrum og fleiri veiðarfærum en reglugerðin
gerir ráð fyrir á ákveðnu bótatímabili. Myndast
þá nýir samsettir veiðarfæraflokkar. Eini sam-
setti veiðarfæraflokkurinn, sem núgildandi reglu-
gerð gerir ráð fyrir er línu- og netjaflokkur. Þess-
ir samsettu veiðarfæraflokkar geta verið marg-
víslegir t. d. net og nót, lína, net og nót, lína og
handfæri o. s. frv. Fjölbreytni þessara samsetn-
inga getur verið mikil, og er nær ómögulegt að
gera ráð fyrir öllum möguleikum í reglugerð.
Verður því að leitast við að leysa þennan vanda á
annan hátt. Þar sem ekki er talið annað fært en
að miða bótaútreikning og greiðslur sem næst við
heil bótatímabil, er ekki hægt að miða við hvert
veiðarfæraúthald um sig, enda oftast um mjög
stutt tímabil að ræða, þegar margar tegundir
veiðarfæra eru notaðar á einni og sömu vertíðinni.
Sjóðsstjórnin hefur því reynt að sameina þessa
mismunandi flokka innan hverrar vertíðar eftir
beztu getu.
Og þar sem gert er ráð fyrir bótatímabilum og
meðalveiðimagni fyrir hvern veiðarfæraflokk, er
þar með auðveldað það starf að sameina veiðar-
færaflokka og setja þeim meðalveiðimagn.
3. Reglur um bótaútreikning.
Samkvæmt 2. gr. laga sjóðsins er hlutverk hans
að bæta aflahlut skips og áhafnar, þegar almenn-
an aflabrest ber að höndum. „Almennur afla-
brestur“ telst vera samkv. 6. gr. laganna, „ef
meðalafli í einhverjum flokki síldveiðideildar eða
hinnar almennu deildar bátaflotans er minni en
75% eða í hinni almennu deild togaraflotans
minni en 85% af hinu ákveðna meðalveiðimagni“,
sem fjallað var um hér að framan. Hér er sagt
berum orðum, að ekki skuli greiddar bætur til
einstakra skipa, jafnvel þótt þau hafi fiskað illa,
ef meðalafli skipa í þeim flokki er fyrir ofan ákveð-
inn hundraðshluta ákvarðaðs meðalveiðimagns.
Þetta er grundvallaratriði, sem oft er misskilið.
í 4. gr. 1. tölul. er kveðið á um, að stundi skip
ekki veiðar allt (bóta)tímabilið, skerðist bóta-
réttur við það hlutfallslega. Á sama hátt virðist
rökrétt að bæta úthald, sem lengra er en bótatíma-
bilið, ef ástæðan til þess er eðlileg. Hefur það og
jafnan verið gert. Þá hefur og verið reynt að
fylgjast með fjölda sjóferða og athuga hlutfallið
milli þeirra og heildarúthaldstíma viðkomandi
skips. Hefur sjóðsstjórnin með skírskotun til 12.
gr. laganna talið sér heimilt og skylt að setja
reglur um, hvað telja beri eðlilegan sjóferðafjölda
hinna ýmsu flokka skipa. Er þá tekið tillit til
ytri aðstæðna, svo sem gæfta, fjölda lagna í sjó-
ferð o. fl. Á þetta að sjálfsögðu einkum við hina
almennu deild bátaflotans. 1 12. gr. laganna um
aflatryggingasjóð sbr. 10. gr. reglug. 94/1963 er
sjóðsstjórninni gert að rannsaka sérstaklega, ef
grunur leikur á um rangar skýrslur, óstjórn eða
óreiðu í útgerð og haga aðgerðum sínum sam-
kvæmt því.
Ekki eru nein sérstök ákvæði um stærð áhafnai'
í lögum sjóðsins eða reglugerð. Þar sem hins veg-
ar meðalveiðimagn er miðað við eðlilega stærð
áhafnar í hverjum flokki og jafnframt gengið út
frá því, að þá sé um eðlilega, venjubundna veiðar-
færanotkun að ræða (fjöldi netja í sjó, línulengd
o. fl.), hefur sjóðsstjórnin ávallt haft hliðsjón af
stærð áhafnar og skert bætur, ef um færri menn
er að ræða en eðlilegt má teljast.
Frátafir skips vegna vélbilunar eða annars tjóns
hafa ekki verið viðurkenndar við útreikning bóta
heldur aðeins tekið tillit til þess tíma, sem skipið
hefur sannanlega verið að veiðum. Hér er um
allviðkvæmt mál að ræða. Þó mun ekki of mikið
fullyrt, þótt því sé haldið fram, að ótrúlegir erfið-
leikar myndu vera á því að meta vélbilanir og
annað tjón. Kemur bæði til greina mismunandi
aldur skipa og véla, misjöfn umhirða, auk mögu-
leika til misnotkunar, þar sem vilji til slíks kynni
að vera fyrir hendi.
D. Skýrslusöfnun og trúnaðarmenn.
Undirstaða skýrslukerfis aflatryggingasjóðs eru
skýrslur Fiskifélags Islands. Er raunar vandséð,
hvernig sjóðurinn kæmist af án þeirra, nema kom-
ið yrði á fót sjálfstæðu kerfi með tilheyrandi
starfsliði, fyrirhöfn og öðrum kostnaði.
Fiskifélagið miðar skýrslusöfnun sína við þarf-
ir hinna ýmsu stofnana og fyrirtækja, sem þess-
arar þjónustu þurfa með, þ. m. t. aflatrygginga-
sjóður.
Trúnaðarmenn Fiskifélagsins í hinum ýmsu
verstöðvum eru jafnframt trúnaðarmenn afla-
tryggingasjóðs.
Á tuttugu ára starfstíma sjóðsins hefur allra
bragða verið leitað til að flýta bótaákvörðunum
og bótaútreikningi. Að áliti nefndarinnar hafa
orðið miklar framfarir á því sviði, einkum frá
árinu 1956 að telja, en þá voru gerðar gagngerar