Ægir - 01.06.1989, Blaðsíða 12

296
ÆGIR
6/89
Magnús Jóhannesson:
Þuríum við að hafa áhyggjur af
mengun sjavar?
Stafar íslenskum fiskiðnaði
eða sjávarútvegi hætta af
mengun sjávar, hefur aukin
meðvitund almennings og umræð-
urtum mengun sjávar í ýmsum við-
skiptalöndum okkar haft óbein
efnahagsleg áhrif á iðnaðinn,
hversu alvarleg er vaxandi mengun
á ýmsum hafsvæðum heimsins,
hvaða leiðir eru til að draga úr
mengun sjávar, og hverjar eiga
aðgerðir okkar íslendinga að vera í
þeim efnum? Þetta eru nokkrar af
þeim spurningum sem komu í huga
mér eftir að forstjóri samtaka ykkar
bað mig að koma hér og reyna að
leita svara við þeirri spurningu
hvort við þurfum að hafa áhyggjur
af mengun sjávar?
Til að varpa nokkru Ijósi á þessi
mál mun ég fyrst fjalla um þær
mælingar sem gerðar hafa verið á
mengun sjávar í Norður-Atlants-
hafi og hér við land. Þá mun ég
fjalla um áhrif mengunarefna á líf-
ríki sjávar, og mengun hér við
land í samanburði við mengun við
strendur nágrannalanda okkar. Að
síðustu mun ég fjalla um þær
aðgerðir sem þegar hafa verið
ákveðnar til að draga úr mengun
og lýsa eigin sjónarmiðum á því
hvað gera verður. Fyrst vil ég þó
víkja nokkrum orðum að hugtak-
inu mengun.
Erindi flutt á aðalfundi Sölumið-
stöðvar hraðfrystihúsanna 26. apríl
1989.
í hafréltarsáttmála Sameinuðu
þjóðanna er mengun sjávar skil-
greind sem þær athafnir er menn
setja efni eða orku beint eða
óbeint í hafið þannig, að það hafi
eða sé líklegt til að hafa skaðvæn-
leg áhrif, s.s. skaða lífrænar auð-
lindir og sjávarlíf, stofna heilsu
manna í hættu eða hindra lögmæt
not hafsins, spilla vatnsgæðum
sjávar með tilliti til notkunar og
fækka þokkafullum svæðum; þó
augljóst sé að náttúruleg fyrirbæri
geti einnig haft þessi áhrif, eins og
t.d. við eldgos, mun ég hér nota
hugtakið mengun og mengunar-
varnir í tengslum við mannlegar
athafnir.
Við íslendingar eigum aðild að
tveimur alþjóðasamningum um
varnir gegn mengun í Norður-Atl-
antshafi. Samningar þessir tóku
gildi seint á síðasta áratug. Auk
mengunarvarna á hafsvæðinu er
það eitt af markmiðum þessara
samninga að fylgjast með mengun
og meta ástandið með hliðsjón af
varnaraðgerðum. Sérstök nefnd á
vegum samningsríkjanna hefur
gefið út leiðbeiningar um fram-
kvæmd mælinga og lagt mat á
niðurstöður. Hafsvæðið er vist-
fræðilega margbreytilegt, þar er
að finna bæði tiltölulega lokuð
innhöf eins og Kattegat, Skagerak
og Eystrasalt, þar sem áhrifa fersk-
vatns gætir verulega, og grunn
strandhöf þar sem endurnýjun á
súrefni sjávarins er tiltölulega hröð
eins og t.d. Norðursjó og írlancfs
haf, en einnig hafsvæði eins
Norður-íshafið, og meginhafið ÞaJ
sem endurnýjun á súrefni 8erl-,
mun hægar. Þetta er rétt að hata 1
huga þegar við ræðum um mengun
og mengunarhættu á hafsvæðinl1,
Þau efni og efnasambönd sen|
fylgst hefur verið með hingað 11
eru þungmálmar s.s. kvikasil,n '
kadmín, blý, zink og kopar, og 11
ræn klórsambönd s.s. PC®
DDT. Þessu starfi samningso !
anna um mat á mengun í Norður
Atlantshafi hefur miðað afar hæ8
áfram og veldur því að bæðier ul|
að ræða vandasöm verkefni, tæ
lega séð, en einnig að mörg aUI
arríkjanna hafa sýnt málinu lre ‘
lítinn áhuga hingað til. Tækn'
vandamál snúa m.a. að sotn
sýna og greiningu, og hafa nl .
stöður einstakra rannsóknara 1
oft veri lítt samanburðarhæ,a^
Sem dæmi má nefna að á an
1986 fóru fram mælingar á kv1 ^
silfursmagni í sjó og voru a^elPLr
rannsóknarstofur taldar marktæ
í þessari athugun af þeim ,D' , ^
þátt tóku. Með því að staðla sý
töku og greiningaraðferðir 8 ^
nú betra samræmis miNi r
sóknastofnanna í hinum V1
löndum, og má vænta meiri ar
urs af þessu starfi í framtí M
Þess má geta að íslensku ra
sóknastofurnar, Hafrannso
stofnun og Rannsóknasto ,
fiskiðnaðarins sem tekið hafa Þ‘