Ægir - 01.09.1989, Blaðsíða 12

460
ÆGIR
9/89
Almennar reglur
viö stjórn fiskveiða
Inngangur
Val á aðferð við stjórn fisk-
veiða er í raun val um hvaða efna-
hag íslendingar kjósa að lifa við í
framtíðinni og hverju við erum til-
búin til að fórna í dag fyrir bætta
framtíð. Hér verða raktir nokkrir
kostir sem um er að velja til stjórn-
unar veiða og komið hafa til
umræðu að undanförnu. En fyrst
lauslega um vandamálið sem við
er að glíma.
Vandamálið sem við stöndum
frammi fyrir er, að fiskimiðin eru
takmörkuð auðlind. Afli eykst
aðeins að ákveðnu marki við
aukna sókn fiskiskipa. Sem þýðir:
I fyrsta lagi, ókeypis aðgangur að
fiskimiðunum eða m.ö.o. hindr-
unarlaus aðgangur að fiskimið-
unum leiðir til sóknar á miðin að
því marki að útgerð fiskiskipa
gefur þjóðinni einungis sama arð
og aðrir mögulegir fjárfestinga-
kostir landsmanna. En möguleg
arðsemi af útgerð er langt umfram
hugsanlega arðsemi annarra fjár-
festingakosta. í öðru lagi, að hátt
og hækkandi fiskverð er hvati til
enn aukinnar sóknar. í þriðja lagi,
aðrir mögulegir fjárfestingarkostir
Islendinga verða ekki samkeppnis-
færir við fiskimiðin að arðsemi í
fyrirsjáanlegri framtíð. Af þessu
leiðir að án stjórnunar veiða mun
verða offjárfest í skipum og búnaði
til veiða og sú hætta skapast að
ekki verði einungis veitt úr fisk-
stofnunum langt umfram það sem
hagkvæmast er. Heldur skapast og
sú hætta að verðmætustu fisk-
stofnunum verði útrýmt einum af
öðrum.
Frjáls sókn
Fram að útfærslu landhelginnar
í 50 sjómílur árið 1972, var stjórn
veiða ekki raunhæfur möguleiki
fyrir Islendinga. Einungis var hægt
að leitast við að friða uppeldis-
stöðvar innan 12 sjómílna lög-
sögunnar. Ekki náðist samkomu-
lag milli þeirra þjóða sem stund-
uðu veiðar á íslandsmiðum um
stjórn veiða eða hámarksafla fisk-
tegunda. Þessvegna var frjáls sókn
á miðin eina mögulega lausnin á
fyrirkomulagi veiðanna. Einhliða
ráðstafanir íslendinga til stýringar
sóknar í þeim tilgangi að minnka
hana, hefðu einungis leitt til auk-
ins afla útlendinga og fiskstofnar
hefðu verið í nær jafnmikilli
útrýmingarhættu og áður. Ekki
skipti máli hvor aðilinn veiddi síð-
asta fiskinn. Aðalatriðið var að ná
sem stærstum hlut í mögulegum
afla.
Viðburðir landhelgisdeilna síð-
asta áratugar eru enn í fersku
minni og verða því ekki raktir hér.
í sömu viku og samkomulag náðist
við Breta um viðurkenningu á 200
mílna fiskveiðilandhelgi, var sam-
þykkt löggjöf á Alþingi sem mark-
aði stefnu að stjórn fiskveiða við
ísland.
Eins og fyrr var rakið mun frjáls
sókn leiða til aukinnar notkunar
ij'ármagns við veiðarnar í formi
tleiri og/eða betur búinna skipa.
Að líkindum mun frjáls sókn
einnig leiða til þess að fleiri fiski-
menn munu veiða færri fiska.
Menn verða að hafa í huga að
sóknin eykst áfram þótt hámarks-
afla sé náð. Þó að þjóðin tapi
tekjum við aukna sókn sem leiðir
til minni afla og þar með minnk-
andi heildartekna, þá getur verið
hagstætt fyrir einstakling að fara út
í útgerð.
Hér er rétt að setja fram dæmi til
að útskýra hversvegna frjáls
aðgangur að fiskimiðunum er lík-
legur til að valda minni heildar-
tekjum áður en lýkur. Hugsum
okkur t.d. að jafnstöðuafli þorsks
við stofnstærðina 2.8 milljónir
tonna og fulla nýtingu 50 skuttog-
ara, sé 250 þúsund tonn. Hagn-
aður hvers togara umfram
afrakstur jafnmikillar fjárfestingar i
landi, sé 25 milljónir króna. Við
slíkar aðstæður er augljóst að það
væri arðbært fyrir einstaklinga að
fjárfesta í nýjum togurum. Ef sókn
er aukin mun afli aukast, t.d. na
hámarki við jafnstöðuafla 350
þúsund tonn og stofnstærð 1-5
milljónir tonna. Segjum sem svo
að þessi aukning afla krefðist
úthalds 80 togara og umframhagn-
aður væri 10 milljónir króna per
togara. Afli og þar með tekjur
hefðu þannig aukist um 40% og
sóknin hefði aukist um 60%-
Umframhagnaður hefði minnkað,
en enn væri arðbært fyrir einstakl-
inga að kaupa togara og gera ut.
Þegar hér er komið málum, er svo
háttað að heildarafli mun minnka
við aukna sókn. Endirinn gæ11
orðið sá, að útgerð næði jafnvæg1
við sókn 107 togara, 250 þúsund
tonna jafnstöðuafla og einungis
900 þúsund tonna veiðistofn. I
þeirri stöðu væri afrakstur fjárfest-
ingar í útgerð sami og við fjárfest-
ingar í landi. Ef svo við þessaf