Ægir - 01.11.1989, Blaðsíða 11

11/89
ÆGIR
571
síst vegna of mikillar fjárbindingar
í greininni.
Augljóst var að bæði þurfti að
grípa til sértækra og almennra
aðgerða. Sértæku aðgerðirnar
þurftu að beinast að endurskipu-
lagningu í fjárhag sjávarútvegsfyr-
irtækja og stuðla þannig að
lækkun fjármagnskostnaðar og
minnkun greiðslubyrði. Með því
var skapað svigrúm til að laga
reksturinn að þreyttum aðstæðum.
Jafnframt var nauðsynlegt vegna
þeirrar þenslu sem var í efnahags-
lífinu, að beita sértækum
aðgerðum meðgreiðslum úr Verð-
jöfnunarsjóði, og hækkun á
endurgreiðslu uppsafnaðs sölu-
skatts. Við þau skilyrði sem ríktu í
þjóðarbúskapnum á s.l. hausti var
ekki hægt að búast við að miklar
breytingar á gengi krónunnar skil-
uðu tilætluðum árangri. Ef veruleg
breyting hefði verið gerð á gengi
krónunnar hefði jafnframt þurft að
grípa til víðtækra lagasetninga
með svipuðum hætti og gert var
vorið 1983 til að koma í veg fyrir
kollsteypu kostnaðarhækkana.
Með stofnun Atvinnutryggingar-
sjóðs útflutningsgreina og Hluta-
fjársjóðs var ráðist í umfangs-
miklar skuldbreytingar og stuðlað
að endurfjármögnun margra fyrir-
tækja jafnt í sjávarútvegi sem og
annarri útflutningsstarfsemi.
Atvinnutryggingarsjóður hefur nú
gefið loforð fyrir rúmlega 5 mill-
jörðum króna til skuldbreytinga og
hagræðingar í rekstri. Gert er ráð
fyrir að starfsemi sjóðsins Ijúki um
næstu áramót. Ætla má, að fjár-
hagsuppbygging þeirra sjávarút-
vegsfyrirtækja, sem hafa fengið
fyrirgreiðslu hjá sjóðnum sé við-
unandi og hlutfall veltufjármuna
og skammtímaskulda sé í bærilegu
jafnvægi. Hlutafjársjóður hefur á
hinn bóginn aðstoðað ýmis
undirstöðufyrirtæki í ákveðnum
byggðarlögum við að endurskipu-
leggja fjárhag sinn frá grunni.
Margir lánadrottnar þessara fyrir-
tækja hafa tekið virkan þátt í því
uppgjöri sem fram hefurfarið. Það
hafa þeir gert, annað hvort með
niðurfellingu skulda, eða breyt-
ingu skulda í hlutafé. Þá hafa eig-
endur fyrirtækja gripið til þess ráðs
að selja bæði skip og aðrar eignir
til að tryggja áframhaldandi
rekstur. Samhliða þessu hefurvíða
verið safnað auknu hlutafé hjá
einstaklingum, verkalýðs- og
sveitarfélögum. Þessar ráðstafanir
hafa verið gagnrýndar af ýmsum,
án þess að bent hafi verið á aðrar
færar leiðir. Kjarni málsins er sá
að gjaldþrotum þessara fyrirtækja
hefði fylgt mikil röskun á högum
fjölmargra einstaklinga. Hags-
munum lánadrottna hefði í
flestum tilfellum orðið verr borgið
hefði til þess komið.
Allt frá síðasta hausti hefur
raungengi krónunnar verið að
lækka hvort sem notaður er mæli-
kvarði launa eða verðlags. Þessi
raungengislækkun hefur verið
möguleg vegna þess jafnvægis
sem hefur verið að myndast í efna-
hagslífinu. Rekstrarskilyrðin hafa
verið að batna á síðustu mánuð-
um. Um þessar mundir áætlar
Þjóðhagsstofnun að botnfisk-
vinnslan sé rekin með um 0,5%
hagnaði samanborið við 5,5% tap
á öllu síðasta ári. Frystingin er að
V
mati stofnunarinnar rekin með
rúmlega 2% hagnaði um þessar
mundir m.v. tæplega 7% tap á
öllu síðasta ári. Sami bati hefur
ekki orðið í afkomu söltunar
vegna verðlækkana á þessu ári og
greiðslu tollatil Evrópubandalags-
ins.
Afkoma botnfiskveiða hefur
versnað nokkuð frá síðasta ári en
Þjóðhagsstofnun áætlar tap veið-
anna nú um 3,5%. Skýra má þessa
breytingu sem orðið hefur í
afkomu útgerðarinnar með versn-
andi afkomu bátaflotans en tap
hans hefur samkvæmt mati Þjóð-
hagsstofnunar aukist úr 8% á síð-
asta ári í um 13% m.v. núverandi
skilyrði. Hins vegar er útgerð tog-
ara rekin með um 4% hagnaði
sem er sama niðurstaða og varð á
öllu síðastaári. Þóttmérsé Ijóst að
afkoma bátaflotans sé verri en
togaranna kemur þessi mikli
munur á óvart. Nauðsynlegt er að
leita án tafar skýringa á þessum
mikla mun.
Á næstu mánuðum eru fyrirsjá-
anlegar ýmsar breytingar á starfs-
skilyrðum sjávarútvegsins. Laun
munu hækka um tæp 2,5% á
næstu tveim mánuðum. Greiðslur
verðbóta á freðfisk falla niður en
jafnframt hefur gengið mjög á inn-
stæður í Verðjöfnunarsjóði til