Ægir - 01.04.1990, Blaðsíða 29

4/90
ÆGIR
193
hata fyrirtækin félagslega skyldu
fil að halda uppi atvinnu þó um
taprekstur sé að ræða? Eiga menn
að láta langtímahagsmuni víkja
fyrir skammtímahagsmunum?
Á vissan hátt eru skýringarnar á
bessari sálarkreppu sögulegar, -
það eru aðeins nokkur ár síðan að
sjávarútvegurinn lifði í fullkom-
iega lokuðu hagkerfi. í reynd var
allt samtengt; veiðar, vinnsla,
yerðlagsráðsverð, markaðsverð og
jafnan var gert upp með genginu.
Eini óvissuþátturinn var magnið
sem veiddist á hverju tímabili.
Öll þessi þróun fór fram innan
i°kaðs hrings samninga og niður-
staðan í reynd skilaði sér í gegnum
stóru sölusamtökin sem seldu allar
afurðirnar. Réttlætingin fyrir þessu
Eagkerfi sjávarútvegsins var fjár-
hagslegt mikilvægi greinarinnaf
°g sú félagslega krafa sem gerð
hefur verið til sjávarútvegsins á
Þessari öld, - þ.e. að halda uppi
atvinnu og lífskjörum út um allt
land.
Breytirigar síðasta áratug
Breytingar á síðasta áratug hafa
0rbið miklar. Við höfum orðið að
takmarka veiðarnar á sama tíma
°g við höfum stóraukið fjárfest-
'ngar f skipum og fiskvinnslu-
stöðvum. Frelsi í útflutningi hefur
aukist, erlendir fiskmarkaðir hafa
f®rst nær okkur og við erum að
§era tilraunir með innlenda fisk-
^arkaði. Allar þessar breytingar
eru í takt við opnun þjóðfélagsins
°g þeirrar aðlögunar að auknum
samskiptum við erlendar þjóðir
Sem okkur er nauðsynleg. Hins
Vegar er umhugsunarefni hvernig
þessa þróun ber að, hversu hröð
hún er og hvort sjávarútvegurinn
þafi sinnt nægilega langtíma-
stefnumörkun í eigin málefnum
sem tryggi að þessar breytingar
Verði greininni til góðs þegar til
!er>gri tíma er litið.
í fljótu bragði virðist mér sem við
höfum of mikla tilhneigingu til að
ræða um einn afmarkaðan þátt
þessara breytinga í einu án þess að
íhuga nægilega vel hvaða áhrif
þessar breytingar hafa á aðra þætti
sjávarútvegsins. Þannig ræðum
við og deilum hart um fiskveiði-
stefnuna einn daginn, fiskmarkaði
annan daginn síðan Verðlagsráð,
síðan Verðjöfnunarsjóðinn og
sölusamtökin án þess að spyrja
okkur hvaða innbyrðis áhrif allar
þessar breytingar hafa. Við
hljótum jafnframt að spyrja að þvi,
samhliða því sem þjóðfélagið
færir íslenskan sjávarútveg nær
erlendum samkeppnisaðilum,
hvort samkeppnisskilyrðin séu
sambærileg.
Erlend samkeppni um hráefnið
Grundvallarbreytingin á síðustu
árum er sú að hráefnissvelt erlend
fiskvinnsla er nú í aukinni sam-
keppni við íslenska fiskvinnslu um
hráefnið. Hinir erlendu sam-
keppnisaðilar nálguðust tiskinn i
upphafi á erlendum^ fisk-
mörkuðum en eftir að íslensku
markaðirnir opnuðust í auknum
mæli í gegnum islenska umboðs-
aðila, hata hinir erlendu aðilar í
rauninni alla möguleika til að
kaupa hér fisk eins og þeim
hentar. í reynd væri lítið við þetta
að athuga hefðu íslenskir fiskverk-
endur á sama hátt sama frelsi til
þess að nýta sér alla markaði
Evrópubandalagsins og keppa á
jafnréttisgrundvelli á markaðnum
fyrir neytendavörur.
Raunin er hins vegar sú að svo
er ekki. Markaðir fyrir ferskar
unnar vörur og söltuð þorskflök
eru íslendingum algjörlega lokaðir
með 18-20% tolli. Danskir og
breskir fiskkaupendur geta keypt
hér óhindrað hráefni, flutt inn til
Evrópubandalagsins þar sem þeir
greiða lítinn sem engan toll. Eðli-
lega geta slíkir aðilar greitt hærra
hráefnisverð en þeir sem greiða
háa tolla.
Það eru fyrst og fremst þeir
markaðir sem njóta tollverndar
sem sækjast eftir íslenskum fiski.
Hins vegar þar sem tollverndin er
lítil eða engin eins og í frystingu,
verðum við varir við að erlendir
samkeppnisaðilar, t.d. þýskir,
kveinka sér einmitt undan hráefn-