Ægir - 01.12.1993, Blaðsíða 46

HRÆRINGAR í SJÁVARÚTVEGI
ÚR FÓRUM
FISKIMÁLA
STJÓRA
1993
Nú árar þannig aö fjöldi fyrirtækja í
sjávarútvegi er á barmi galdþrots,
önnur hætta rekstri þar sem þau hafa
tapað öllu sínu og vilja hætta áöur en
þau verða endanlega gjaldþrota. Enn
önnur selja eignir, þ.e. þau sem það
geta, á markaði sem greiðir varla
hrakvirði fyrir eignirnar nema þær
sem hægt er að færa úr stað, t.d. skip
og búnað. Þau fyrirtæki sem geta þetta
ekki fara leið greiðslustöðvunar og
nauðasamninga. Sem betur fer eru til
fyrirtæki sem eru rekin með einhverj-
um hagnaði eða sýna rekstur sem
stendur í járnum. Og þetta eru ekki
bara stóru fyrirtækin, heldur eru til
vel rekin og stöndug lítil fyrirtæki ein-
staklinga. Þannig er hægt aö benda á
erfiðleika í þessari atvinnugrein og
einnig ágætlega rekin fyrirtæki, bæði
stór og smá.
En hvað skilur þessi fyrirtæki að?
Eru það stjórnendur þeirra? Eru það
stjórnvöld? Er það kvótinn?
Að hluta til eru það allir þessir
þættir. Stjórnendur reyna alltaf að
taka réttar ákvarðanir fyrir fyrirtæki
sín, miðað við þær forsendur sem þeir
vita réttastar á hverjum tíma. En for-
sendurnar breytast og stjórnvöld eiga
ekki hvaö minnstan þátt í því. Ráð-
stafanir stjórnvalda geta komið fyrir-
tækjunum mjög illa, þar með taldar
ákvarðanir um kvóta. En því má ekki
gleyma að kvótinn var settur á í fram-
haldi af öðru kerfi sem takmarkaði
sókn í ákveðna fiskistofna og þá sér-
staklega þorskstofninn, þ.e. svokallað
skrapdagakerfi eða sóknarmarkskerfi.
Það kerfi var þá talið svo gallað að
nýtt kerfi var tekið upp, aflamarks-
kerfið.
Nú eru bráðum liðin tíu ár frá því
að kvótakerfi var tekið upp í sinni
upphaflegu mynd. Á því kerfi hafa
verið gerðar margar breytingar og hef-
ur ekki verið sátt um þær allar svo
vægt sé til orða tekið. En því má aldrei
gleyma að kvótinn var settur á til að
vernda fiskinn í sjónum og getur
þannig ekki verið annað en til hags-
bóta fyrir fyrirtækin þegar til lengdar
lætur.
Það hefur aldrei þótt góð latína að
kenna árinni um áralagið, ef hún er
rétt og haganlega smíðuð. En ef árin
er úr lagi færð eða brotin vita allir að
ekki er hægt að róa. Sú umræða sem
nú er í þjóðfélaginu um galla kvóta-
kerfisins, eða hvort greiöa eigi gjald
fyrir aðgang að auðlindinni, er það
hávær að allir þeir sem áhrif og völd
hafa í sjávarútvegi okkar íslendinga
verða að stjast niður og hlutsta. Eðli-
legt væri að hagsmunaaðilar settust
með stjórnvöldum og sameiginlega
fyndu þeir leið út úr þeim vanda sem
íslenskur sjávarútvegur er í nú, hvort
heldur hann tengist fiskveiðistjórn-
inni á einhvern hátt eða snýr að efna-
hagsmálum.
Ljóst er að ekki er hægt að skatt-
leggja glataða auðlind og ekki er held-
ur hægt að setja kvóta á slíka auðlind
eða draga úr henni björg í okkar þjóð-
arbú. Því hlýtur það að vera höfuð-
markmið okkar að vernda fiskistofn-
ana og hagnýta þá á sem skynsamleg-
astan hátt til langtíma litið.
Það er krafa þjóðarinnar að þeir
sem fara með fjöregg hennar hafi til
að bera þá almennu skynsemi að með-
höndla það þannig að það brotni ekki
og því er það jafnframt krafa um að
almenn sátt geti ríkt meðal þeirra sem
falin er umsjón þessa fjöreggs okkar
allra á hverjum tím.
Bjami Kr. Grímsson