Tímarit lögfræðinga - 01.04.1953, Síða 43

Okur og skyld brot.
105
hörðum mönnum og slyngum að bráð. Léttúðin felur í-sér
gáleysi og teflir á tæpasta vað. Fákunnáttan er þekkingar-
skortur á því atriði, sem máli skiptir, en hún þarf ekki
að verða aðilja að fótakefli, nema léttúð eða einfeldni
komi til.
e) Að maður notar sér það, aS aðili er honum háður.
Tekur þetta til frændsemi, mægða eftir atvikum og ann-
arra frændsemi- eða fjölskyldubanda, svo sem hjóna, unn-
usta og unnustu, uppeldis- eða fósturbarna. Bóndi, sem fær
konu. sína til þess að' færa séreign hennar til séreignar
hans, faðir, sem fengi barn sitt til óhagstæðra kaupa við
sig, tengdafaðir, sem fengi tengdabarn sitt til samskonar
skipta við sig, gætu t. d. komið undir þetta ákvæði. Ymis
vinnusambönd lúta því og, svo sem hjúasambandið og
samband milli vinnuveitanda og vinnuþega annars. Oftast
er vinnuveitandinn aðstöðubetri, en svo þarf þó eklci að
vera. Vinnuveitanda getur staðið á svo miklu að halda
vinnuþega, að segja má hann vinnuþega sínum háðan. Af ‘
fjái'hagsástæðum kann A að vera B svo háður, að B hafi
ráð hans í hendi sér, enda geta bágindi A komið þar til
greina. Sama er að segja um siðferðilegt ósjálfstæði að-
ilja. B veit enhvern skemmilegan verknað upp á A, svo
að A reynir þess.vegna að þóknast B með ýmsu móti, t. d.
með því að 'gera við hann óhagfellda löggerninga.
Eins og dæmi þessi sýna, kunna fleiri en einn annmarka
þeirra, sem í a—e greinir, að fara saman. Ósjálfstæði,
fákunnátta, einfeldni og bágindi kann allt saman að valda
ákvörðun aðilja.
Það er auðvitað ekki nægilegt til notkunar ákvæða 7.
gr. okurlaganna, að aðili geri óhagstæða löggerninga, ef
engum téðra annmarka er til að dreifa. Kaupharka almennt
eða hagsýni í viðskiptum getur valdið því, að annar aðilja
beri skarðan hlut í viðskiptum sínum við hinn. Slíkir lög-
gerningar binda aðilja ivenjulega. Aðrar ógildingarástæð-
ur löggerninga geta mð sjálfsögðu komið til greina við
hliðina á 7, gr., svo sem okur,- ólögræði, nauðung, fjár-
kúgun; svik; rangar eða brostnar forsendur o. s. frv.