Tímarit lögfræðinga - 01.01.1956, Side 26

þingræði hefur átt að ríkja á landi okkar. Ekki verður þó
um það deilt, að lengst af hefur þingræðinu verið fylgt,
og þar sem vafi leikur á er það fyrst og fremst sök sund-
urlyndis Alþingis sjálfs. Annað mál er það, hvort þing-
i’æðið hafi á þessum tíma fullnægt lýðræðinu, þ. e. hvort
stjórnir, sem hafa haft nægan meiri hluta á Alþingi, hafi
einnig haft stuðning meiri hluta kjósenda.
I þessu sambandi hefur ekki þýðingu að rekja þetta fyrr
en flokkaskipun komst nokkurn veginn í nútíma horf, en
lengi áður hafði ríkt slíkt flokkaringl, að erfitt er að átta
sig eða gera samanburð.
Ef athugaður er tíminn frá myndun stjórnar Jóns
Magnússonar 1924, sem fyrst og fremst var studd af
Ihaldsflokknum, kemur strax fram sá örðugleiki, að
Ihaldsflokkurinn var ekki myndaður fyrr en eftir kosn-
ingarnar 1923. Svokallaður Borgaraflokkur, sem var laus
samsteypa þeirra, er síðar stofnuðu Ihaldsflokkinn og
þeirra, sem eftir voru í Sjálfstæðisflokknum gamla, hlaut
hins vegai- 54,72% atkv. við kosningarnar 1923, og á með-
an Sjálfstæðisflokkurinn eða hluti hans studdi Ibalds-
stjórnina verður ekki véfengt, að hún hafði nægan lýðræð-
islegan stuðning. Meiri vafi er á, hvernig komið hafi
verið, þegar Jón Þorláksson lét endanlega skipa sig for-
sætisráðherra 1927.
Við kosningarnar 1927 hlutu Alþýðuflokksmenn 19,1%
og Framsóknarmenn 29,8%. Þeir fengu saman rífan meiri
hluta á Alþingi og komu sér saman um stjórnarmyndun og
höfðu á því á bak við sig 48,9% og var það meira en
stjórnarandstæðingar fengu.
Við kosningarnar 1931 hlutu Framsóknarmenn einir
meiri hluta á Alþingi en höfðu ekki nema 35,9% af kjós-
endum. Þeir endurskipulögðu að vísu stjórn Tryggva Þór-
hallssonar, en hún varð að segja af sér ári síðar vegna
þess, að hún kom ekki nauðsynlegum málum fram, og var
það eins og fyrr segir vegna áhrifa landskjörinna þing-
manna í efri deild. Þá tók við stjórn studd af Framsókn-
20