Tímarit lögfræðinga - 01.01.1961, Blaðsíða 8

Grein sú, sem hér birtist, fjallar um héraðsdómendur
í Reykjavík, stöðu þeirra og starf. Meðdómendur svo og
dómendur í fógeta-, uppboðs- og skiptarétti, eru þó utan
ramma þessarar greinar.
II.
A þjóðveldistima íslands voru mál i liéraði dæmd á
vorþingum. Nefndu goðar menn í dóma og veittu þeim
forstöðu.
Með gildistöku Járnsíðu árið 1271 og Jónsbókar árið
1281 voru vorþingin lögð niður, en landinu skipt í þing,
sem sýslumenn voru skipaðir yfir. Dæmdu þeir mál hver
i sínu héraði ásamt dómsmönnum, sem þeir sjálfir til-
nefndu.
Þegar réttarfarsreglur Norsku laga Kristjáns V. voru
lögskipaðar með konungsbréfi 2. maí 1732, tóku sýslu-
menn að dæma mál sjálfir i héraði utan í æru- og líf-
leysissökum og landaþrætumálum. Þeir rannsökuðu og
dæmdu opinber mál og kváðu upp dóma i einkamálum
hver i sinni sýslu. Siðar urðu kaupstaðir landsins sérstök
lögsagnarumdæmi, og var þá héraðsdómari þeirra nefnd-
ur bæjarfógeti.
Með konunglegri auglýsingu 18. ágúst 1786 voru Reykja-
vík og fimm stöðum öðrum veitt kaupstaðarréttindi.
Fvrst í stað hélt sýslumaðurinn i Gullbringu- og Kjósar-
sýslu áfram að vera héraðsdómari i Reykjavík, en með
konungsúrskurði 15. april 1803 var ákveðið að gera bæ-
inn að sérstöku lögsagnarumdæmi og skipa þar bæjar-
fógeta. Komu öll dómsstörf i umdæminu undir hann.
Var sú skipan óbreytt þegar Island varð sjálfstætt og full-
valda rílci, 1. desember 1918.
Á tímabilinu 1913—1918 var tala dómfelldra manna
í opinberum málum i Revkjavík og annarsstaðar á land-
inu, svo og fjöldi sekta án dóms, sem liér segir:
9
77 m arit 1 (k/frarðinc/a