Tímarit lögfræðinga - 01.01.1964, Blaðsíða 24
hinna franknesku leges, lil dæmis Lex Salica, virðast
vera slíkar réttarbætur.
Magnús Hákonarson lagabætir var í raun réttri að-
eins frægur löggjafi, en í augum samtiðarmanna sinna
einmitt lagabætir. „Legem emendare“, en ekki „legem
dare“ tilheyrði réttindum og skyldum konungsins. Þeg-
ar þess vegna hin gömlu lög nefna consensus omnium
eða að minnsta kosti consensus maiorum et meliorum,
var það fólgið i eðli munnmælalaganna, þar sem sér-
hver dómur þarfnaðist samþykkis dómkviðsins. „Þá
kváðu hinir voldugu upp jiessa dóma með samþvkki
allra“ segja hin engilsaxnesku lög Withraeds konungs
(696); „við liöfum safnað saman hinum gömlu óskrif-
úðu lögum feðra vorra og við þau aukið með ráðum
og samþykki dómara vorra og alls hins heillaríka hers“,
segir Langbarðakonungurinn Rothari (643). Réttarbót
fornaldarinnar var úrræðið til jiess að sætta réttarraun-
veruleikann og réttarhugmyndir manna, og jietta mætli
kalla lausnarorð réttarsögunnar. Að vísu hafði hin eft-
irtektarverða lotning fyrir öllu skrifuðu óhjákvæmi-
lega í för með sér, að fleiri og fleiri skrifaðir textar
urðu þvngri á metunum en dómar, sem reistir voru á
undirstöðu réttarvitundarinnar einnar. Sökum réttar-
öryggis og -einingar studdu konungarnir þessa þróun,
jjetta fyrsta skref i átt til skuldbindingargildis laganna.
Þannig sló frankakonungurinn Pippin því föstu, að lex,
liinn skrifaði réttur, hefði forgengi fyrir hinni óskrif-
uðu consuetudo; eftir rétti Vestgota og Búrgunda átli
dómarinn að leggja fyrir konung þau mál, sem ekki
fundust neinar reglur um í lögum; eftir hinum gainla
rétti Bayara átti dómarinn að hafa lögbókina hjá sér í
dóminum til þess að geta kveðið upp réttan dóm. Enn
þá á miðöldum eimir í landsrétti margra landa eftir af
ósviknum munnmælalögum. Einnig í lögum rikisþings-
ins í Núrnberg frá 1274 bvrjar greinin: primo (secnndo
o. s. frv.) Rex peciit sententialiter diffiniri (... konung-
18
Timarit lögfrieðingu