Tímarit lögfræðinga - 01.01.1964, Blaðsíða 25

urinn bað uni að ákveða nieð dómi), ríkislögin eru rík-
ismunnmælalög. Réttarhugmyndir í búningi munnmæla
gerði einnig kleift, að lögbækur einstaklinga, eins og t.
d. Saxaspegill Eikes von Repgow, nutu öldum saman
mikils álits sem góð lög og vorn jafnvel teknar til fyrir-
myndar yfirgripsmiklum og heilladrjúgum réttarbót-
um. Og meira að segja Corpus juris Justinianusar var
settur saman af fjölda munnmælalaga, sem mikið gam-
alt og' gróið orð fór af, og með því móti var vinnandi
vegur að leiðrélta rétt innborinna manna, þ. e. víkja
honum til hliðar.
Aðeins sá réttur, sem fannst með dómsuppkvaðningu,
er eftir germanskri skoðun eiginlegur „réttur“. Það,
sem fundizt hefur, gela menn bætt, þ. e. leiðrétt, aðlag-
að, én menn geta að minnsta kosti samkvæmt réttar-
hugmyndinni ekki skapað rétt. Á liinn bóginn gela
menn skapað sáttmála, samning, samkomulag, skipað
málum eftir eigin höfði eða orðið samhuga um ákveðna
skipan. Með lienni er réttinum hrundið á hreyfingu;
maðurinn tekur í sínar eigin hendur mótun réttarað-
stæðna sinna, Iiann skerst í leik hins náttúrlega fyrir-
komulags. Litið eða stórt samfélag getur orðið ásátt um
ákveðnar hátternisreglur, sem það muni framvegis virða,
og það getur kveðið á um afleiðingar þess að óvirða
slíkar reglur. Þetta felst í frelsi manna til að ráða lög-
gerningum sínum upp á eigin spýtur. Jafnvel einn ein-
stakur maður getur skuldbundið sig til ákveðinnar
háttsemi og sett sér sjálfur réttarfylgjurnar að vild.
Slík frummynd „laganna" er eftir eðli þeirra ekki neinn
„réttur“, heldur einmitt sjálfræði, skipan eftir eigin
geðþótta. Ákvæðisorð um réttarfylgjurnar er því ekki
neinn réttarfundur í upphaflegum skilningi, heldur
beiting og fullnun hinnar sjálfsettu reglu. í réttarkerfi
fornaldarinnar felur skipan mála eftir eigin geðþótta
i sér skilorðsbundinn sjálfsdóm, þ. e. afleiðingar brots-
ins þarf ekki lengur að finna með dómi, En ef ekki er
Tímarit lögfræðina
19