Tímarit lögfræðinga - 01.01.1964, Blaðsíða 32

ur um gildi ákvaðaréttarins; aðeins á henni getur hið
ytra — ekki hið siðræna — gildisvægi (Geltungskraft)
lians livílt. Nú ber þess að geta, að liinum frjálsu Ger-
mönum var hlýðnin framandi hugtak; á fyrsta skciöi
hins germanska ríkis og réttar orkaði mestu til skuld-
bindingar hin gagnkvæma trvggð og traust. Hlýðnin er
aftur á móti einhliða skiddbinding og veitir hinuni
skuldbundna ekkert frelsi til ákvörðunar eins og trvggð-
in, það samband, sem er hvorttveggja í senn, óákveðið
og mjög öflugt. Hinn gagnkvæmi tryggðareiður milli
þjóðar og konungs til forna felur ekki i sér neina
hlýðniskyldu og þess vegna engan ómengaðan ákvaða-
rétt. Konungurinn getur ekki virt réttinn að vettugi,
heldur verður, eins og áður hefur verið minnzt á, að
beygja sig fyrir réttinum. Að vísu her það fyrst við á
Þýzkalandi á dögum Karlunganna, fyrsta sinni á dög-
um Ivarls mikla og þá vafalaust eftir fyrirmyndum frá
Miklagarði, að tekið er að nota titilformálann Dei
gratia rex Francorum o. s. frv. — vissulega felur for-
málinn í sér auðsveipni undir Guðsvilja, en jafnframt
felur hann í sér upphafningu konungsvaldsins til hins
yfirskilvitlega og ójarðneska. Samtímis breytist trvggð-
areiðurinn í eið tryggðar og hlýðni. Þrátt fyrir það hef-
ur Karlungunum ekki tekizt að skapa neinn óbrigðulan
ákvaðarétt, þó að þeir liafi verið fastari í sessi en þýzkn
konungarnir á miðjum og ofanverður miðöldum; þar
sem Karlungarnir gátu de facto skipað fyrir, urðu mið-
aldakonunarnir að taka npp samningsumleitanir. Ilin
þekklu Konungslög Kariunganna, sem nefnd ern Kapi-
tularien, eru annað hvort hrein framkvæmdarhoð, eða
þau fjalla um hluti, sem enginn fyrri réttur nær vfir,
snerla m. ö. o. hluti, sem ekki hafði verið fært að kveða
á um í dómum, eins og t. d. stöðu hinna konunglegu
embættismanna, kirkjunnar, tolla o. s. frv.; þar sem þau
víkja frá rétti þjóðarinnar, eru þau alls engin réttar-
hoð, heldur réttarbætur eða lögsköp.
26
Tímarit lögfrieðinga