Tímarit lögfræðinga - 01.01.1964, Blaðsíða 33

Tími ákvaðaréttarins hefst með viðtöku rómversks
réttar. A ríkisþinginu i Roncaglia 1158 hefur erkibisk-
upinn frá Mílanó upp raust sína og kallar tii Friðriks
I. Barbarossa: „Vilið þér, að allt löggjafarvaldið liefur
verið falið yður í hendur! Vilji yðar er réttur, eins og
skrifað stendur: Það sem furstanum þóknast, hefur afl
laga, þar sem þjóðin hefur játað honum þessu drottin-
valdi. Þess vegna hefur fullt lagagildi, það sem keisarinn
setur, ákveður eða fyrirskipar.“ Hér gefur að líta ríkis-
rétt hins rómversk-býzanska keisaradæmis í verki. Höf-
uðsetningarnar í Corpus Juris: Princeps legibus solulus
est (þ. e. furstinn er réttinnm fremri og getur skapað
nýjan rétt), og Voluntas Principis habet legis vigorem
(vilji furstans hefnr afl laga), verða fyrirboði nýs tíma-
bils ríkishugtaksins. Að vísu átli það ekki fyrir hinum
þýzka konungi og keisara að liggja að skáka í því
hróksvaldi; til þess var staða hans sem primus inter pares
alltof fallvölt. í Þýzkalandi kemst þessi nýi stíll lög-
gjafarinnar á meðal furstanna i smáríkjunum og hér-
uðunum, þeirra, sem sköpuðu hin einstöku ríki, Bayern,
Ilessen, Prússland, Saxland, Braunschweig og hundruð
annarra minni, furstanna, sem hver og einn vilja verða
„keisari í sínu landi“, sem var föðurleifð þeirra. Hin
stóra fyrirmynd var samt sem áður Frakkland, sem
einnig komst þá skjótast og kyrfilegast undir hið forn-
fræga einveldi, þar sem ekki aðeins voru mælt af munni
fram orð Lúðvíks XIV: „L’état c’est moi“, heldur lika
orð Richelius um guðdómlegt vald konungsins, „auqucl
le vouloir est faire“, hvers vilja eigi þegar að fram-
kvæma.
Til löggjafar furstanna leiddi mjög flókin og lang-
vinn framvinda öldum saman. Vitaskuld höfum við að-
eins í huga þá ástæðu, sem gildi laganna studdist við,
en ekki raunverulega samning laganna. Til þess verks
neytti einvaldurinn ráða sérfróðra ráðunauta og nefnda,
sem rannsökuðu mjög j'tarlega venjur og munnmæli
Tímarit lögfræðina
27