Tímarit lögfræðinga - 01.01.1964, Blaðsíða 38

grundvallairéttindi síðan á 18. öld. Við þurfmn ein-
vörðungu að athuga þýðingu þeirra fyrir lagahugtakið.
Ef til vill eiga eftirfarandi orð við: Fundur réttar, í saina
skilningi og' upprunalega, er óhugsandi í mannlegu sam-
félagi, sem er orðið svo flókið, sem raun her vitni í
dag. Þess er ekki nokkur kostur að leita svars við spurn-
ingum um einstök torveld atriði hjá liinum eilífa, óum-
breytanlega, náttúrulega rétti, liinni eðlisbundnu skipan
lilutanna — að minnsta kosti ekki eins og við Vestur-
landabúar sjáum hann.
í liinni rökbundnu lagasetningu nútímans megnar
hann ekki heldur að gefa löggjafanum formúlu fyrir
hverju einstöku réltarákvæði. Hann getur einungis ver-
ið til marks um meginstefniunið og víðustu takmörk,
er hin markkvæma, rökbundna og ekki ætíð stjórnmál-
um áháða löggjöf lielgar sér landrými innan. Vissulega
eru grundvallar- og mannréttindin ávöxtur mannlegrar
hugsunar. Sökum þess eru þau samt sem áður ekki
mannleg lögskipan. Engum blandast liugur um skyld-
leika þeirra við „rétt“ liins gamla stíls, enda þótt þau
séu samin á grundvelli „skynsemistuddrar" niðurstöðu
vísindanna. Með sama hætli og kongurinn varð að lúta
„réttinum“ áður fvrr, er löggjafinn i dag undir grund-
vallarréttindin settur, og það þótt þessi grundvallar-
réttindi séu ekki skrifuð í stjórnarskrárskjalið. Skuld-
binding dómarans gagnvart lögunum má sin ekki eins
mikils og skuldbinding hans gagnvart réttinum, en
grundvallarréttindin afmarka svið réttarins. Frá þess-
um sjónarhóli eru í dag öll selt lög afleidd skipan,
hin markkvæmu, réttarfyrirskipandi lögsköp, sem eru
löguð eftir breytilegum skilyrðum mannlífsins, en hvíla
á viðurkenndum óumbreytanlegum rétti og stefna að
fullnun hans.
Og hér lýk ég máli mínu. Ég hef freistað þess að
bregða upp mynd af frumþáttum nútímalaganna, með
því að draga í upphafi skýrar línur á milli grunnmynd-
32
Tímarit lögfrœðinga