Tímarit lögfræðinga - 01.06.1966, Blaðsíða 4

Leitað er til dómstólanna frá öllum sviðum þjóðlifsins.
Hin viðkvæmustu einkamál, hin flóknustu viðskiptamál,
refsimál, er varða velferð og mannorð, og þýðingarmestu
stjórnsýslumál eru sótt og varin fyrir íslenzkum dóm-
stólum hvert á fætur öðru, svo ekkert þrot er á. Dómarar
kynnast þvi mannlegum kjörum og mannlegum viðhorf-
um frá nýjum og nýjum sjónarhólum. Segja má samt,
að hvert mál sé heimur út af fvrir sig, sem tíðum geymir
örlagaríka þræði. Og fvrir dómarann er það einstaka mál,
sem hann glímir við hverju sinni, mál málanna. Hann
veit, að þá er hann hefur kveðið upp dóm sinn, bindur
dómurinn hann sjálfan eigi síður en aðiljana, er óaftur-
kallanlegur hluti hans sjálfs og ber honum vitni. Dóm-
urum ber að dæma eftir lögum, en lagatextar eru oft ein-
ungis stefnumörk löggjafans og veita eigi svör við þeim
úrlausnarefnum, sem fyrir hendi eru, enda er lífið marg-
falt auðugra að tilvikum en hinn framsýnasti löggjafi að
hugkvæmni. Af þessu leiðir, að dómarar verða að kanna
þau undirstöðurök, sem menning vor er reist á, og leitast
við að finna þær úrlausnir mála, sem megi verja þjóð-
félagið og þegnana hoðaföllum. Öryggi, friður, mannfrelsi
og réttlæti eru þau meginmarkmið, sem stefna ber að.
Mannfrelsið er nauðsynlegt, en menn mega eigi beita því
til að vinna hver öðrum mein. Lögfræðivísindi nútímans
beinast æ meir að því að kanna það, sem nefnt er social
values, þ. e. þjóðfélagsverðmæti, og leiðir þær, sem laga-
framkvæmendum og dómstólum ber að fara til að efla
þessi verðmæti og hlynna að þeim. Viðleitni dómstólanna
miðar m. ö. o. að því að veita úrlausnir, sem styrkja hið
lýðræðislega þjóðfélag. í hverju máli, sem til dóms kemur,
verður að líta á þörf þjóðfélagsins fyrir almannaöryggi
og allsherjarreglu og á þörf málsaðilja fyrir réttláta niður-
stöðu. En nú kann það að bera við, að lög þau, sem dóm-
ari á að beita, séu eigi i sem beztu samræmi við þær nið-
urstöður, sem vísindi halda fram um mannfélagsverð-
mæti. Lög kunna að vera orðin gömul og úrelt eða lög-
66
Tímarit lögfrœðinga