Tímarit lögfræðinga - 01.10.1974, Blaðsíða 23

niður vinnu heilan eða hálfan dag til að mótmæla stj órnarathöfn eða
athafnaleysi ? Samkvæmt 17. gr. laga nr. 80/1938 er slík vinnustöðvun
ólögmæt. Hún gæti því þegar af þeirri ástæðu leitt til bótaskyldu gagn-
vart þeim vinnuveitendum, sem eru aðilar að kjarasamningnum og at-
hafnir félagsins bitnuðu á.
Hins vegar er ekki talið að samúðarvinnustöðvanir brjóti á ólögmæt-
an hátt gegn ákvæðum kjarasamnings eða friðarskyldu hans, ef stöðv-
unin, verkfallið, beinist ekki að því að fá ákvæðum hans breytt, enda
hafi verkfallið verið boðað með lögmæltum fyrirvara.
1 sambandi við samúðarvinnustöðvanir, en eins og vinnustöðvanir
almennt þurfa þær ekki að ná til allrar starfsemi þess aðila, sem þær
beinast gegn, gæti risið sú spurning, hvort samúðaraðgerðirnar væru
brot á vinnusamningum einstakra starfsmanna. Á þetta hefur ekki
reynt hér og reyndar virðist það vera viðtekin regla hér á landi, að
starfsmaður geti lagt niður vinnu samkvæmt verkfallsboðun stéttar-
félags síns, án tillits til þess, hver uppsagnarfrestur hans er samkvæmt
vinnusamningi hans og vinnuveitandans.
Réttarstaða samkvæmt k jai’asamningi.
Af því, sem hér hefur verið rakið, kemur fram, að sum atriði kjara-
samnings leggja beina kröfuréttarlega skuldbindingu á stéttarfélagið,
en önnur binda bæði félag og einstaka félagsmenn. Er það raunar rann-
sóknarefni í hverju tilviki, hvernig þessu er farið.
Þegar vinnusamningur hefur stofnast á grundvelli kjarasamnings, rís
sú spurning, hver réttarstaðan sé. Hver er rétthafinn samkvæmt
kjarasamningnum, stéttarfélagið eða einstaklingurinn, eða hver er íhlut-
unarréttur stéttarfélagsins ? Um þetta hafa fræðimenn sett fram ýms-
ar kenningar, sem ekki verður farið út í hér. En almennt má segja, að
í þessum efnum verði ákvörðunarréttur hins einstaka launþega, ein-
staklingsins að víkja fyrir því valdi, sem félagsheildinni er 'gefið á
vettvangi vinnumarkaðarins — valdi, sem aftur á að þjóna hagsmun-
um félagsmannsins.
Á þessum sjónarmiðum er það byggt, að á Norðurlöndum, t. d. Nor-
egi og Svíþjóð, er það lögmælt, að þau ákvæði kjarasamnings, sem falla
eiga sjálfkrafa eða samkvæmt eðli máls inn í gerðan vinnusamning,
séu ófrávíkjanleg. Verður kj arasamningurinn þannig réttarheimild og
að því leyti hliðstæður lögum eða opinberum reglum. í íslenskum
rétti gildir um þetta regla 7. gr. laga nr. 80/1938, en þar segir, að
samningar einstakra verkamanna, þ. e. vinnusamningar, séu ógildir að
svo miklu leyti sem þeir fara í bága við samninga stéttarfélags við
85