Tímarit lögfræðinga - 01.10.1974, Blaðsíða 35

Árna Tryggvasonar og Bjarna Bjarnasonar er að finna greinargóða
skýringu á hugtakinu á þá leið, að við vistarráð skuldbindi hjúið sig
til að láta húsbóndanum í té líkamlega vinnu sína almennt gegn fram-
færslu á heimili húsbónda og venjulega einnig gegn kaupi.
Samkvæmt 1. gr. taka lögin ekki til samninga um vinnu við heim-
ilisstörf um skemmri tíma en missiri eða skildaga í milli, en skildagar
eru skv. lögunum tveir á ári, sá fyrri annað tveggja 14. eða 3. maí, en
sá síðari annaðhvort 1. október eða fyrsta vetrardag. Samkvæmt 3. gr.
falla samningar um vinnu við heimilisstörf árdegis eingöngu eða síð-
degis eingöngu ekki undir lögin, þótt ráðningartími sé skildaga í milli,
en hinsvegar vist að hálfu árlangt eins og tíðkast hafði, en í því fólst, að
hjú var ráðið á tvö heimili, þannig að það starfaði á þeim til skiptis,
viku, hálfan mánuð eða mánuð í senn. Utan ramma laganna hafa því
alltaf fallið vinnusamningar kaupafólks, sem ráðið var frá sláttu-
byrjun til sláttuloka. Ekki taka lögin heldur til unglinga þeirra, sem
stunda sveitastörf í skólafríum sínum, svo sem nú er algengt, því að
þar er um skemmri tíma að ræða en skildaga í milli. Enn einn hópur
landbúnaðarverkafólks, sem lögin mundu sjaldnast taka til af sömu
ástæðu, er skyldulið húsbænda, sem vinnur við bústörf þá hluta árs,
sem annríki er mest, en vinnur daglaunavinnu utan heimilis þess
á milli.
Síðasta kynslóð hinna eiginlegu vinnuhjúa var enn við lýði, er lögin
voru sett, en hefur síðan verið að deyja út í eiginlegri merkingu þess
orðs. Vinnukonur í kaupstöðum í árs- eða missirisvistum lifa nú að-
eins í minningu þeirra, sem teknir eru að reskjast, og í stað þeirra er
komið annað form þjónustu. Hjúalögin áttu að tryggja einni stétt
manna viss lágmarkskjör, en mjög er óvíst, að í dag hafi þau neinn
til að tryggja. Eins og nú hefur verið rakið, orkar tvímælis, að á hjúa-
lögin verði litið sem gildandi lög, enda breyting sú, sem orðið hefur á
þjóðfélaginu frá gildistöku þeirra e. t. v. meiri en allur þorri fólks
gerir sér grein fyrir. Til þess að varpa ljósi á þá breytingu skulu til-
færðar nokkrar setningar úr 7. gr. laganna, ásamt athugasemdum
greinargerðarinnar við þær. 1 greininni segir m. a.: „Ekki er hjúi
skylt- að sofa í rúmi með öðrum. Það á rétt til að fá hreinar rekkju-
voðir eða lök í rúm sitt einu sinni á mánaðarfresti og hreint hand-
klæði einu sinni á viku. í frístundum sínum á vetrum skal hjúi fengin
dvöl í viðunanlega hlýju herbergi." 1 greinargerðinni segir um þetta:
„Tillagan um, að hjú eigi heimtingu á því að sofa eitt sér í rúmi, þyk-
ir nauðsynleg af þrifnaðarlegum og heilbrigðislegum ástæðum, en auð-
vitað er ekki ætlast til, að þetta ákvæði sé fært út 1 þær öfgar, að hjú
97