Tímarit lögfræðinga - 01.05.1976, Blaðsíða 18

Fljótlega fór þó þjóðfélagið að viðurkenna í auknum mæli þörfina
á því að grípa inn i, þegar um var að ræða misnotkun eða van-
rækslu á börnum. Aðalíhlutun ríkisins í málefni fjölskyldunnar hefur
einmitt verið á sviði sambandsins milli foreldra og barna. Frá laga-
legu sjónarmiði er þetta samband líklega ótryggast af öllum fjöl-
skyldusamböndum. Ekkert lagaúrræði er nú fyrir hendi fyrir ríkis-
valdið til þess að binda enda á samband hjóna gegn vilja þeirra.10)
En samband foreldra og barna getur orðið fyrir beinni eða óbeinni
íhlutun ríkisins. Tilhneiging hefur verið til að líta góðlátlega á þessa
íhlutun ríkisins og reynt að draga úr áhrifum hennar, sem annars
kynni að vera álitin hrein árás á friðhelgi heimilisins.
Umfang í'oreldravalds.
1 íslenskum lögum er hugtakið foreldravald skýrgreint þannig, að
það sé lögráð yfir persónuhögum barns, sem er ósjálfráða sakir
æsku.H) Auk þeirra réttinda og skyldna, sem leiðir af venjulegum lög-
ráðum, fylgja foreldravaldi réttindi og skyldur sifjaréttarlegs eðlis,
og ber þar mest á skyldu foreldra til að annast framfærslu og uppeldi
barnsins.12) Samkvæmt þessu felur því foreldravald í sér almenn ráð á
persónuhögum barns.13)
Hin almenna skoðun er sú, að foreldravald nái til allra þátta í lífi
barnsins, nema öðru vísi sé fyrir mælt í lögum eða af stjórnvöldum.
Sem dæmi um þetta hefðbundna foreldravald er réttur til forræðis,
réttur til að gefa barni nafn, réttur til að ráða trúarbrögðum barnsins
og menntun þess og réttur til að aga barnið. Eins og að framan segir
felst ekki aðeins í foreldravaldinu réttur til handa foreldrum. Á þeim
hvíla líka skyldur gagnvart börnunum. Framfærsluskyldan, sem
er ein helsta foreldraskyldan, felur það í sér m.a., að foreldrar
hafa vald til að ákveða, hvar barnið skuli búa, hvað það borði og hvernig
það klæðist. Skyldan til að búa barni heppilegt siðferðislegt uppeldi
felur líkast til í sér vald til að ritskoða bækur og ákveða hvaða bíó-
myndir barnið megi sjá.
Til að tryggja réttindi barna þarf að byrja á því að styrkja hæfni
foreldranna og þau félagslegu úrræði, sem gera barninu það mögulegt
að þroskast innan síns eigin heimilis. Það er heppilegasta umhverfið
10) Sjá þó 24. gr. laga nr. 60/1972.
11) Sbr. 1. mgr. 22. gr. laga nr. 95/1947.
12) Þórður Eyjólfsson: Persónuréttur, bls 104
13) Armann Snævarr: Barnaréttur, bls. 136.
12