Tímarit lögfræðinga - 01.05.1976, Blaðsíða 26

talsmaður væri skipaður fyrir barnið í hverju tilviki, þá myndi vera
miklu minni hætta á því, að annarleg sjónarmið hefðu áhrif á störf
nefndanna.16)
Þrátt fyrir þá augsýnilegu hagsmuni, sem í húfi eru fyrir barn,
þegar verið er að fjalla um ráðstöfun á því, hefur það þó ekki beina
aðild að málinu. Lögin gera ráð fyrir því, að foreldrar barns séu að
öðru jöfnu hæfastir til að gæta hagsmuna þess. Þetta sjónarmið ætti
ekki að ráða, þegar ráðstöfun barns verður deiluefni milli foreldra,
þeir geta ekki ráðið fram úr því sjálfir og verða að leita á náðir yfir-
valda eða dómstóla til úrskurðar. Þetta sjónarmið um hæfni foreldr-
anna ætti ekki heldur að ráða, þegar hið opinbera dregur í efa hæfni
þeirra til að annast börnin. Ekki ætti heldur að gera ráð fyrir því, að
ríkið gæti hagsmuna barnsins.17) Þess vegna er það afar mikilvægt,
að barnið verði viðurkennt sem sjálfstæður málsaðili og að því sé séð
fyrir lögmanni, sem eingöngu gætir hagsmuna barnsins og metur, hvað
valdi barninu minnstum skaða. 1 málaferlum, hvort heldur fyrir dóm-
stól eða stjórnvaldi, verður lögmaður barnsins á sjálfstæðan hátt að
túlka og meta hagsmuni skjólstæðings síns, þ. á m. nauðsynina á því
að komast fljótt að endanlegri niðurstöðu. Þarfir barna geta verið
allt aðrar en þarfir kynforeldra, fósturforeldra eða hins opinbera. Þeg-
ar deila er um forræði þeirra, geta þess vegna ekki lögmenn hinna
fullorðnu gætt hagsmuna þeirra á fullnægjandi hátt. Börnin þurfa að
vera aðilar málsins, hvort sem málið er rekið fyrir dómstóli eða stjórn-
valdi, algerlega óháð hinum fulltíða aðilum.
Hvað er til úrbóta?
Ég hef hér að framan fjallað nokkuð um hættuna á því, að skert sé
réttarvernd barnsins með því að láta barnaverndarnefndir hafa úr-
skurðarvald í málum, sem varða meiri háttar ráðstafanir gagnvart
börnum.
Sú spurning kemur því upp, hvað sé unnt að gera til úrbóta á þessu
sviði. Það er vissulega hægt að gera breytingar á starfsemi barna-
verndarnefnda til að tryggja frekar réttaröryggið með því að setja
ófrávíkjanlegar og strangar reglur um meðferð mála fyrir barna-
verndarnefnd. Þá myndu nefndirnar breyta nokkuð um svip og vinna
16) Sbr. Gerd Benneche: Rettssikkerheten i barnevernet, þar sem gerð er grein fyrir
ítarlegri rannsókn á framkvæmd barnaverndarmála í Noregi.
17) Gerd Benneche: Rettsikkerheten i barnevernet, bls. 14.
20