Tímarit lögfræðinga - 01.12.1976, Síða 39

varpið hefur þó einn kost fram yfir þær allar, þ.e. þann að frumvarp-
ið hefur þegar gengið í gegnum vissan hreinsunareld og er nú lagt
fram á Alþingi sem stjórnarfrumvarp. Það hefur því mestar líkur með
sér. Með þessu er ég ekki að segja, að ég sé ánægður með allar greinar
frumvarpsins, — síður en svo. Ýmsar greinar þess má laga, einmitt á
þessu stigi málsins, en í sjálfu sér eru allar slíkar breytingartillögur
smáatriði miðað við þá nauðsyn að meginkjarni frumvarpsins nái fram
að ganga.
Niðurstaða mín er því í stuttu máli sú, að fagna beri frumvarpinu,
en að á því megi gera smálagfæringar, sem geri það betur fallið til að
þjóna því hlutverki, sem því er ætlað. Ástæða er til að óttast, að
miklar og illvígar deilur um ýmis atriði frumvarpsins, sem eru í eðli
sínu smá, leiði til þess, að hvorki þetta frumvarp né aðrar tillögur,
sem settar eru fram í því skyni að skilja frekar á milli dómsvalds og
framkvæmdarvalds, nái fram að ganga í nálægri framtíð. Hér á eftir
skal nú lauslega vikið að nokkrum atriðum, sem ég tel að breyta þurfi:
1. Samkvæmt frumvarpinu er gert ráð fyrir því, að dómendur séu
alltaf 3, þegar mál er á áfrýjunarstigi, og í aðalatriðum gildi sama
regla, þegar mál eru flutt á frumstigi. Þar við bætist að skipa ber
tvo sérfróða meðdómendur eftir svipuðum sjónarmiðum og nú tíðk-
ast. Þetta kerfi tel ég alltof flókið og flóknara en núverandi ástand,
þar sem dómari fer með og dæmir einn (eftir atvikum ásamt sérfróð-
um meðdómsmönnum) í flóknustu málum.
Samhljóða mun vera álit margra um það, að oft sé erfitt að sam-
ræma tíma og vinnu 3 dómenda, og flestir munu sammála um það,
að 5 manna dómur (einnig í vitnaleiðslum skv. frv.) sé í talsverðri and-
stöðu við hugmyndir um hraða og greiða málsmeðferð. 1 gi’einargerð
með frumvarpinu segir, að í því felist verulegt réttaröryggi að hafa
3 embættisdómendur í dómi í stað eins. Þetta dreg ég í efa sem al-
gilda reglu, og tel einnig greiða málsmeðferð verulegan þátt í réttar-
öryggi. Meira virði er að vanda til veitinga dómaraembætta svo sem
frekast er kostur. Ég legg til, að á þessu verði gerðar verulegar breyt-
ingar, þannig að embættisdómari í lögréttu skuli vera einn (eftir at-
vikum ásamt meðdómsmönnum) nema í undantekningartilvikum, þeg-
ar lögi’étta ákveður annað. Þetta ætti að gilda bæði um áfrýjunarmál
og mál á fyi’sta dómstigi. Rökstuðningur er auðveldur varðandi mál á
fyrsta dómstigi, því að samkvæmt gildandi rétti fer einn embættis-
dómari með mál. Meiri bylting virðist fólgin í því, að einn embættis-
dómari skuli einnig vera á áfrýjunarstigi. Þetta verður þó í þessu falli
177