Tímarit lögfræðinga - 01.12.1976, Page 41

stigi. Slíkt fyrirkomulag krefðist þess, að mjög væri vandað til vals
dómenda. Loks ber að geta þess, að frumvarp réttarfarsnefndar til
breytingar á lögum um meðferð einkamála í héraði felur að ýmsu
leyti í sér, að dómendum er fengið aukið vald í hendur, m.a. til þess
að kveða upp úrskurði á staðnum án forsendna. Aðrar tillögur síðast-
nefnda frumvarpsins ganga í svipaða átt. Allt þetta eykur mikilvægi
þess, að vandað sé til vals dómenda.
í 2. gr. frumvarpsins er sagt, að forseti skipi m.a. embættisdómend-
ur lögréttu að tillögu dómsmálaráðherra og ákveði fjölda þeirra. Það
samrýmist ekki nógu vel sjálfstæði dómstóla, að ráðherra ákveði
fjölda dómenda. Það á að vera verk löggjafarvaldsins að ákveða a.m.k.
hámark þeirra.
3. 1 7. gr. frumvarpsins segir, að sérfróðir meðdómsmenn skuli taka
sæti í lögréttu í síðasta lagi við upphaf aðalflutnings. Samkvæmt til-
lögum réttarfarsnefndar til breytinga á lögum um meðferð einka-
mála í héraði skal skipta flutningi í öflun gagna (frumflutning) og
aðalflutning (þar sem fram fara yfirheyrslur og munnlegur málflutn-
ingur í einni lotu að jafnaði). Þetta kerfi stenst, ef tekst að hafa
aðalflutning í einni lotu. Hætt er við, að það takist ekki nærri alltaf
fremur en við núverandi aðstæður. Sú regla er því sennilega affara-
sælust, sem framkvæmdin hefur þróað smám saman, þ.e. að héraðs-
dómari ákveði sjálfur, á hvaða stigi máls hann kveðji til meðdóms-
menn. Héraðsdómendur vita, að það er þyngra í vöfum að hafa með-
dómsmenn í vitnaleiðslum og stundum þarflaust. Því er tilhneiging til
að kveðja þá ekki til vitnaleiðslu nema brýn nauðsyn sé til. Þetta er
besta leiðin til að auka virkni og forðast þunglamalega meðfei’ð.
Embættisdómai’a er treystandi að kveðja til séi’fi’óða meðdómsmenn á
réttu augnabliki.
I frumvarpinu til lögréttulaga er þess hvergi getið, hver skuli
ákvai'ða greiðslur til meðdómsmanna. I frumvai’pi réttarfarsnefndar
til breytinga á lögurn um meðferð einkamála í héraði er sagt, að hér-
aðsdómai’i eigi að gei’a þetta, en það ákvæði vii’ðist ekki eiga við urn
lögréttu. Mikilvægt er, að dómendur hafi þetta úrskurðarvald, og því
þarf að kippa þessu ati’iði í lag.
4. Ég er sammála Hrafni Bragasyni í fyrrnefndri tímaritsgrein bls.
36, urn að réttai’a og eðlilegra sé að skipta um forseta lögréttna með
ákveðnu millibili heldur en að skipa í það embætti í eitt skipti fyrir
öll eins og lögréttufrumvarpið gerir í’áð fyrir. Ég ætla ekki að end-
179