Tímarit lögfræðinga - 01.12.1982, Page 16

ungsskipaður lögmaður hefði fengið vald til að dæma í málum sem
undir kirkjuna heyrðu.
1 þriðja lagi andmælti biskup ákvæðum sem hann taldi þrengja efna-
legt sjálfstæði kirkjunnar. Hann vildi því ekki samþykkja rétt konungs
til fálkaveiða á hvers manns jörðu, og virðist sú athugasemd hafa verið
tekin snemma til greina, sbr. landsleigubálk 58. 1 anda þessarar stefnu
krafðist hann þess og að biskup réði hverjir skiptu tíundum á haust
og vor og matgjöfum til fátækra en þetta náði ekki fram að ganga,
sbr. erfðatal 31. Tíundarmál féllu raunar undir dómsvald kirkjunnar
samkvæmt þeim réttarheimildum sem biskup studdist við — sættar-
gerðunum í Björgvin 1273 og Túnsbergi 1277 — en hér gekk hann
lengra en hann hafði gert í kristinrétti sínum, sbr. 22. kap, þar sem
gert er ráð fyrir að hreppstjórnarmenn skipti.
Loks andmælti biskup nokkrum ákvæðum um búnaðarmálefni, en
þar hefur hann verið að verja hagsmuni kirkjunnar sem landeiganda
og landsdrottins. Hér má sem dæmi nefna að biskup vildi ekki sam-
þykkja að landsdrottinn væri ábyrgur ef hús féllu á menn og fénað
en samkvæmt landsleigubálki 2 var landsdrottinn skyldur að fá leigu-
liða við til að halda upp húsum en ábyrgðist skaða ella. Hefur biskup
líkléga talið þetta of þunga skyldu enda viður oft vandfenginn. Ekki
vildi biskup heldur samþykkja að skylda leiguliða til að hafa svo mörg
hjón (vinnuhjú) að allar engjar væru á því landi unnar, sbr. lands-
leigubálk 4. Virðist biskup hafa talið óhentugt að leggja slíka skyldu
á alla leiguliða; hentugra að láta aðstæður ráða. Þá lagðist biskup gegn
því ákvæði að fé skyldi rekið úr afrétt þegar 4 vikur lifa sumars,
sbr. landsleigubálk 46. Þetta yrði væntanlega að fara eftir hentugleik-
um í hverri sveit.
Auk þessara hagsmuna hafa mannúðarsjónarmið að líkindum ráðið
afstöðu biskups til sumra ákvæða eins og drepið var á fyrr. Þau hafa
vafalaust ýtt undir andstöðu hans við það hverSu mörg óbótamál voru,
sbr. mannhelgi 2, og ákvæðið um þá sem sjálfir týndu sér, sbr. mann-
helgi 4. Þar var svo mælt að löglegir erfingjar sjálfsmorðingja skyldu
einungis taka í arf helming eigna en hitt standa til þeirrar miskunnar
sem konurigur vildi á gera eftir atvikum. Hér hefur biskup borið hag
erfingja fyrir brjósti. Af þessum toga virðast og andmælin við lands-
leigubálki 12. Þar var svo mælt að sá, sem vildi ekki selja hey og verðist
heytöku oddi og eggju, skyldi vera ógildur hvort sem hann fengi sár
eða aðrar ákomur og engin miskunn mælt fyrr en hann væri áður
drepinn. Hefur biskupi vafalaust fundizt harðræði keyra hér úr hófi.
186