Tímarit lögfræðinga - 01.11.1986, Blaðsíða 12

4. BJÖRGUNARHUGTAKIÐ
Meginskilyrði þess, að hjálp teldist björgun eftir sigll. 1963 var að
skip hefði verið „statt í neyð“ (eða hefði ,,farist“). Með sigll. 1985 var
þessu breytt í „statt í hættu“ („farist“ er óbreytt). 1 athugasemdum
með frv., sem varð að sigll. 1985 segir orðrétt, að „hugtakið „björgun“
verið víkkað frá því, sem er í gildandi lögum, þannig að það taki einn-
ig til ýmissa tilvika, er nú myndu falla undir hugtakið „aðstoð“ (sem
engin lagaákvæði eru til um). Er þetta gert með því, að breyta skil-
yrðinu um að skip sé statt í „neyð“, á þann veg, að nægilegt sé, að skip-
ið hafi verið statt í „hættu“, þ.e. að „hættustigið" er lækkað." (Alþt.
1984 A, bls. 1043.)
Hugtakið „neyð“ í sigll. 1963 var skýrt svo í Sjórétti Ólafs Lárus-
sonar (1. útg. bls. 150 og 2. útg. bls. 87) :
„Að skip sé statt í neyð, felur það fyrst og fremst í sér, að það sé
í hættu statt. Um „neyð“ getur ekki verið að ræða, nema hættan sé
yfirvofandi, og svo skaðvænleg, að viðbúið sé að skipið farist, eða verði
fyrir verulegum spjöllum, ef eigi berst hjálp annarsstaðar að.“
Ætla verður, að íslenskir dómstólar skýri hugtakið „hætta“ í sigll.
1985 á sama hátt og gert hefur verið um samsvarandi orð (,,fare“) í
siglingalögum annars staðar á Norðurlöndum. Um norskan rétt sjá
Brækhus, bls. 11. Þar segir m.a., að hættan, sem steðjar að skipi og
farmi, þurfi ekki að vera yfirvofandi, til þess að hjálp verði metin
björgun. Meira að segja þurfi ekki að vera yfirgnæfandi líkur fyrir
því, að skipið týnist, ef hjálp berst ekki. Hins vegar verði að gera kröfu
til þess, að hættan sé verulega meiri en venjuleg hætta, sem að jafnaði
fylgi siglingum. Af þessu ætti að vera ljóst, að eftir íslenskum rétti
er nú ekki lengur nauðsynlegt skilyrði björgunar, að hætta hafi verið
yfirvofandi. Nýju björgunarreglurnar fela samkvæmt því í sér, að
fleiri hættutilvik verða talin björgun en áður var.
Ef litið er á íslenska dóma í gildistíð eldri björgunarreglna, virðast
kröfurnar þó ekki hafa verið alveg1 eins ríkar og tilvitnuð orð Ólafs
Lárussonar gefa tilefni til að ætla, enda lýsir hann (1. útg. bls. 151
og 2. útg. bls. 88) nánar skilyrðum þess, að hætta verði talin „neyð“,
með svofelldum orðum:
„Hættan, sem yfir skipinu vofir, þarf ekki að vera bráð. Þessvegna
hefir það verið metið björgun, er skip, sem ekki hefur verið gangfært,
hefir verið dregið til hafnar, þótt veður væri gott og skipið svo fjarri
landi, að engin hætta væri á því, að það ræki bráðlega á land, . .. “. Um
158