Tímarit lögfræðinga - 01.11.1986, Side 34

Varð því niðurstaðan sú, að H.F. Eimskipafélagi íslands bæri að bæta
G tjónið, sem hann varð fyrir við eyðileggingu á búslóðinni. Þessi nið-
urstaða er sambærileg við niðurstöðuna í HRD XL (1969), bls. 1245.
Séu þessar fjórar dómsúrlausnir bornar saman, má fullyrða, að nið-
urstaðan er í öllum tilvikum í samræmi við almennt sanngirnismat. Það
er að mínu mati erfitt að finna önnur frambærileg rök fyrir niðurstöð-
um þessum en að þar hafi sanngirnismat ráðið miklu. Með breytingum
þeim, sem gerðar hafa verið á 36. gr. 1. nr. 7/1936, væri a.m.k. einfald-
ara að beita því ákvæði, ef víkja ætti samningi eða samningsákvæðum
um undanþágu frá bótaábyrgð til hliðar. Má hugsa sér, að slíkum samn-
ingsákvæðum mætti víkja til hliðar með stoð í 36. gr. 1. nr. 7/1936,
þótt einungis væri minni háttar gáleysi til að dreifa, ef atvik væru
að öðru leyti þannig, að það yrði talið ósanngjarnt að bera samnings-
ákvæðin fyrir sig.
1 þriðja lagi undanþiggur samningsaðili sig oft ábyrgð með því að
takmarka bótafjárhæðir í samningnum sjálfum eða með því að takast
einungis á hendur skyldu til þess að greiða hluta þess tjóns, sem hinn
samningsaðilinn kann að verða fyrir. Fyrir kemur, að í kaupsamningi
sé ákveðið, að seljandi bæti tiltekið tjón vegna galla, allt að tilteknu
hlutfalli af söluverði hins selda. Þá er algengt í svonefndum ábyrgðar-
skírteinum, sem stundum eru í raun einungis samningar um undanþág-
ur frá bótaábyrgð, að seljandi ábyrgist viðgerð á göllum söluhlutar,
kaupanda að kostnaðarlausu, en kaupandinn verði hins vegar að sjá um
flutning söluhlutarins til viðgerðarstaðar og geti ekki áskilið sér greiðslu
úr hendi seljanda fyrir flutninginn.
Ætla má, að slíkir samningar geti í einstökum tilvikum farið í bága
við 36. gr. 1. nr. 7/1936.
4.2.4.
Þá má ætla, að reglu 36. gr. 1. nr. 7/1936 verði stundum beitt til
þess að víkja til hliðar eða breyta verðákvæðum í samningum. Þeg-
ar um lausafjárkaup er að ræða, gilda áfram 5. og 6. gr. 1. nr.
39/1922, þ.e. í þeim tilvikum, þegar ekkert hefur verið ákveðið um hæð
kaupverðs. Á öðrum réttarsviðum verður að telja, að 36. gr. samn-
ingalaga eigi við, þannig að því ákvæði verður væntanlega beitt, en
ekki meginreglu 5. gr. 1. nr. 39/1922 (eða því ákvæði samkvæmt grunn-
rökum sínum eða fyrir lögjöfnun), eins og gert var í þeim dómum,
sem drepið var á í lið 4.1. hér að framan. Réglunni verður vitaskuld
ekki einungis beitt, þegar ekkert er ákveðið um verð, heldur má, ef skil-
yrðum er að öðru leyti fullnægt, víkja til hliðar eða breyta verðákvæði
180