Tímarit lögfræðinga - 01.11.1988, Blaðsíða 29

um bera þessir eðlisþættir hans nákvæmnina ofurliði. Engu að síður
er margt í skrifum hans sem er þess virði að skoða nánar. Það er svo
annað mál hvort honum hefur tekist það ætlunarverk sitt að umbylta
allri réttarheimspeki.
3.1. Lundstedt og þekkingarfræðin
I formála að einu rita sinna segir Lundstedt beinlínis að rannsóknir
sínar séu reistar á kenningum Hágerströms, sem hann segir hafa barist
hatrammlegri baráttu gegn öllum kenningum í réttarheimspeki sem
ekki séu reistar á staðreyndum tíma og rúms.29 Þetta gefur okkur
strax hugmynd um þann þekkingarfræðilega grunn sem hann reisir
kenningar sínar á. Að áliti hans eru eldri kenningar í réttarheimspeki,
þ.m.t. pósitívisminn, meira eða minna smitaðar af frumspeki. Þessar
kenningar eru óvísindalegar og ekki reistar á skynsemi. Þær eru heila-
spuni, sem á ekkert skylt við sannanlegar staðreyndir. Sjálfum ætlar
hann sér ekki lítið hlutverk í höfuðriti sínu Legal Thinking Revised
(1956). Takmark hans var að umbylta allri réttarheimspeki og skapa
nýja sem reist væri á staðreyndum tíma og rúms, vísindalega réttar-
heimspeki í stað frumspeki.
3.2. Réttur og skylda
Lundstedt hafnar því að hugtök á borð við „réttur“ og „skylda“
eigi sér nokkra samsvörun í veruleikanum. öll fyrirmæli um það hvað
menn eigi að gera eru algerlega merkingarlaus. Gildismat það sem
þau eru reist á er eingöngu að rekja til tilfinninga þeirra sem láta þau
frá sér. Lundstedt gengur jafnvel svo langt að halda því fram að það séu
engar lagareglur yfirleitt.30 Þetta hefur sumum þótt sérkennileg fullyrð-
ing og hafa menn nokkuð velt því fyrir sér hvað hann á við. Það er aug-
ljóst að þetta ber ekki að taka bókstaflega og þýðir ekki annað en það að
lögin veita oftar en ekki mjög takmarkaða leiðbeiningu þegar leysa á úr
ágreiningsefni. Ennfremur hafnar hann því að til sé algildur siðferði-
legur mælikvarði sem hægt sé að styðjast við. Dómarinn hefur þess
vegna engar öruggar leiðbeiningar um það hvað sé „réttur“, „skylda“
o.s.frv. Jafnvel lagabókstafurinn sjálfur gefur aðeins óljósar leiðbein-
ingar. Þegar talað sé um að tiltekinn einstaklingur hafi rétt til ein-
hvers sé eini veruleikinn þar að baki sá, að sá hinn sami nýtur þægi-
29 Vilhclm Lundstedt: Superstition or Rationality in Action for Peacef, London 1925, s. 8.
Sjá ennfremur Legal Thinking Revised, s. 6—7.
30 Sjá um þetta atriði Karl Olivecrona: „Legal Philosophy of Hagerström and Lundstedt",
Scandinavian Studies in Law, (3), 1959, s. 138.
159