Tímarit lögfræðinga - 01.12.1989, Page 25

áfengislaga nr. 82/1969, 20. gr. 1. nr. 81/1976, 52. gr. 1. nr. 56/1978 og
27. gr. 1. nr. 32/1986.
Reglur um skilyrtar refsiákvarðanir, þ.e. skilorðsbundna ákæru-
frestun og skilorðsdóma, eru þær sömu, hvort sem brot varðar refsi-
vist eða fésektum og án tillits til þess, hvort refsiákvæði er í hegn-
ingarlögum eða öðrum lögum. 1 framkvæmd er þó mjög sjaldgæft, að
sektardómar séu skilorðsbundnir, sbr. H 1972:293. Samkvæmt 2. mgr.
57. gr. a. hgl. má dæma óskilorðsbundna fésekt í tengslum við skil-
orðsbundinn refsivistardóm, enda þótt fésekt liggi ekki við broti því,
sem út af er dæmt. Ekki er heimilt að setja það sem skilyrði fyrir
ákærufrestun, fyrir frestun refsiákvörðunar eða frestun á fullnustu
refsivistardóms, að sökunautur greiði tiltekna fésekt. Hins vegar má
binda almenna niðurfellingu saksóknar því skilyrði, að sökunautur
greiði tiltekna sekt, ef því er að skipta, sbr. 2. mgr. 24. gr. oml., hvort
sem ákvörðun um niðurfellingu er gerð í því formi, sem 24. gr. oml.
kveður á um, eða í hinu einfaldara venjulega formi.
Óhætt er að fullyrða, að hlutverkaskipting refsivistar og fésekta
hefur breyst á síðustu árum, og hún mun að líkindum halda áfram að
breytast í þá átt, að fésektir komi í stað styttri refsivistardóma,
einkum fyrir fjármunabrot. Hin víðtæka notkun skilyrtra refsiákvarð-
ana kann þó að hægja nokkuð á umræddri tilfærslu, auk þess sem
vart verður hreyfingar og afturhvarfs til strangari refsistefnu sums
staðar í nágrannalöndum okkar, og ef til vill hér á landi einnig á
ákveðnum brotasviðum. Mat löggjafans á refsinæmi verknaðar breyt-
ist stundum á þann veg, að viðurlög eru þyngd, sbr. 1. nr. 20/1956
um breytingu á 259. gr. hgl., þar sem þyngd var verulega refsing
við nytjastuldi á vélknúnum farartækjum, og 1. nr. 13/1985 um breyt-
ingu á 1. 65/1974, um ávana- og fíkniefni (refsihámark hækkað úr 2
í 6 ára fangelsi).
III. HANDHÖFN SEKTAVALDS
1) Grundvallarreglan. Það er mikilsverð grundvallarregla 1 íslensk-
um rétti, að dómstólar annist ákvörðun refsinga, jafnt fésekta sem
refsivistar, og að jafnaði í dómsformi að undangenginni tryggilegri
rannsókn og málshöfðun. Grundvallarregla þessi er ekki lögfest í
stjórnarskránni, sbr. hins vegar 96. gr. norsku stjórnarskrárinnar, og
er raunar hvergi beinlínis orðuð í settum lögum. Hana má þó lesa
231