Tímarit lögfræðinga - 01.12.1989, Page 34

6) Dagsektir. Að lokum er hér vikið stuttlega að þeirri aðferð að
ákvarða svokallaðar dagsektir,18 sem finnast ekki í íslenslm löggjöf,
en eru notaðar t.d. í Danmörku, Finnlandi, Svíþjóð og Vestur-Þýska-
landi. Finnar urðu fyrstir þessara þjóða til að lögleiða dagsektakerfið
árið 1921. Þjóðverjar tóku það upp árið 1975 að norrænni fyrirmynd.
Er aðferðin í því fólgin, að sektarákvörðun fer fram í tveimur að-
greinanlegum áföngum. Fyrst er fjöldi sektareininga (dagsekta) til-
tekinn innan ákveðinna fjöldamarka eftir eðli brots og öðrum almenn-
um refsiákvörðunarreglum, en síðan er fjárhæð hverrar einingar ákveð-
in eftir efnahag sökunauts og öðrum persónulegum högum (t.d. fram-
færsluskyldu), sem áhrif geta haft á greiðslugetu hans. Er fjárhæð
dagsektar einkum miðuð við meðaldagtekjur (Danmörk), hreinar
meðaldagtekjur (V-Þýskaland) eða ákveðið hlutfall af meðalárstekj-
um sökunauts (Svíþjóð, Danmörk).19 Með þessu móti er talið betur
tryggt en ella, að við sektarákvarðanir sé tekið tillit til misjafnrar
greiðslugetu sökunauta. Það er ólíkt eftir löndum, hversu víðtækt dag-
sektakerfið er. Það er t.d. bundið við hegningarlagabrot í dönskum
rétti og er þar raunar einnig háð nokkrum takmörkunum. Með lögum
frá 1961 var dönskum dómstólum auk þess veitt heimild til að beita
venjulegum sektum í stað dagsekta, þegar tiltekin skilyrði eru fyrir
hendi.
Dagsektareglurnar hafa mjög takmarkað notagildi í Danmörku.
Þær nema tæpast meiru en 1% allra sekta, sem ákveðnar eru þar í
landi. Þegar dagsektir voru lögleiddar 1939, var gert ráð fyrir auknu
notagildi þeirra síðar, einkum á sviði sérrefsilaga, en þróunin hefur
orðið þveröfug. Er jafnvel talið vafasamt um réttmæti þess að halda
í dagsektakerfið.20 1 öðrum löndum, sem nefnd hafa verið í þessu
sambandi, munu menn þó öllu sáttari við þessa tilhögun sektar-
ákvörðunar.
18 Ekki má rugla þessum dagsektum (d. dagb0der) saman við dagsektir sem þvingunarúrræði
(d. tvangsb0der) á sviði einkamálaréttar (ein tegund févítis) til að knýja fram efndir
skuldbindingar, fullnustu dóms eða framkvæmd lögboðinnar skyldu.
19 Sænska reglan er að vísu almennt orðuð. Dagsekt skal ákveða með hliðsjón af tekjum
sökunauts og eignum, framfærsluskyldu hans og öðrum fjárhagsástæðum, sbr. Brottsbalk
25. kap. 2. gr. Sjá nánar uin reglurnar og framkvæmd þeirra á Norðurlöndum, Þórð-
ur Eyjólfsson: Fésektir. Tímarit lögfr. 1963, bls. 54—56.
20 Knud Waaben: Straffe og andre retsfplger (1983), bls. 92—94.
240