Ægir - 01.03.1994, Page 14

Gífíirlega miklar breytingar á
mörgum sviðum sjávarútvegs
Dr. Ágúst Einarsson prófessor svarar spurningum Ægis
Viðtal: Vilhelm G. Kristinsson.
„Sennilegt er að á næstu árum
muni litlum fyrirtækjum í sjávarútvegi
fjölga hér á landi og að stóru fyrirtæk-
in verði enn stærri á kostnað meðal-
stórra fyrirtækja." Þetta segir dr. Ágúst
Einarsson prófessor í viðtali við Ægi
um framtíðarhorfur í sjávarútvegi og
þær miklu breytingar sem átt hafa sér
stað í atvinnugreininni á undanförn-
um árum.
En hvernig sér Ágúst fyrir sér þró-
unina varðandi veiðar, vinnslu og
markaðsmál?
Fjárfestingar erlendis og
tækniútflutningur aukast
„Ljóst er að þorskurinn skiptir mun
minna máli en áður í heildarafkomu
sjávarútvegsins vegna lélegs ástands
þorskstofnsins. Markaðsmál munu
verða meira í höndum fyrirtækjanna
sjálfra með beinni hætti en áður. Þá
munu fjárfestingar erlendis og tækni-
útflutningur aukast á næstu árum.
Sveitarfélög munu sameinast til þess
að geta tekist á við vaxandi sam-
keppni, ekki síst á sviði sjávarútvegs.
Nýting fleiri fisktegunda en hingað til
mun aukast verulega."
Útlendingar munu koma
til sögunnar
„Þá er ég þeirrar skoðunar að nú-
verandi fiskveiðistjórnunarkerfi muni
festast í sessi og sértækar ráðstafanir
stjórnvalda til að leysa rekstrarvanda
fyrirtækja muni hverfa. Loks munu
meiri umsvif fiskmarkaða ásamt þátt-
töku útlendinga í sjávarútvegs-
fyrirtækjum tengja íslenskan sjávarút-
veg mun meira alþjóðamörkuðum en
nú er."
Sjávarútvegur bætir stöðu sína
þrátt fyrir aflasamdrátt
En hvað hefur einkennt þróunina í
sjávarútvegi hér á landi, síðustu átta til
tíu árin svo dœmi sé tekið?
„Sjávarútvegurinn hefur bætt stöðu
sína í þjóðarbúskapnum á undanförn-
um árum þrátt fyrir samdrátt í afla.
Það eru einkum verðhækkanir erlend-
Dr. Ágúst Einarsson prófessor
varö stúdent frá MR áriö 1970.
Hann lauk prófi í hagfræöi frá
Hamborgarháskóla f Vestur-
Þýskalandi 1975. Hann stundaöi
framhaldsnám viö háskólana f
Hamborg og Kiel og varö dr. rer.
pol. frá Hamborgarháskóla 1978.
Ágúst var framkvæmdastjóri
Hraöfrystistöövarinnar í Reykjavík
hf. og tengdra fyrirtækja frá 1977.
Hann sat á Alþingi fyrir Alþýöu-
flokkinn 1978-1979. Ágúst hefur
setiö í stjórnum ýmissa sjávarút-
vegsfyrirtækja og hagsmunasam-
taka í sjávarútvegi. Hann er for-
maöur bankaráös Seölabankans
frá 1990 og prófessor viö viö-
skipta- og hagfræöideild Háskóla
íslands frá 1990.
is, betri nýting afla og fleiri nytjateg-
undir sem skýra þessa þróun. Sem
dæmi um stöðu sjávarútvegsins má
nefna að útflutningur sjávarafurða sem
hlutfall af heildarvöruútflutningi var
75% árið 1985, en var um 80% árið
1992. Þá var hlutfall sjávarafurða í
gjaldeyristekjum þjóðarinnar 51% árið
1985, en 55% árið 1992."
Vinnuaflsþörfin dregst saman
„Ef litið er til framlags sjávarútvegs
til landsframleiðslu sem hlutfalls af
vergum þáttatekjum, þá var það 14,8%
árið 1985, en 14,2% árið 1991. Árið
1985 störfuðu 13% vinnuafls við veið-
ar og í fiskvinnslu en árið 1991 voru
það 11,7%. Þannig hefur vinnuaflsþörf
í sjávarútvegi dregist saman um 10%
en hlutur sjávarútvegs í landsfram-
leiðslu hefur dregist saman um 4%.
Framleiðni vinnuafls í sjávarútvegi
hefur þannig aukist nokkuð á þessum
árum og má það vafalítið þakka bættri
tækni. Miklu fleiri eru óbeint starfandi
í sjávarútvegi þótt einungis um 12%
vinnuafls sé bundið við fiskveiðar og
fiskvinnslu, til dæmis í tengdum at-
vinnugreinum svo sem viðgerðum,
netagerð og verslun auk markaðsmála.
Á næstu árum má búast við að enn
færri verði starfandi beint í veiðum og
vinnslu en aukning verði í ýmsum
tengdum greinum."
Fiskmarkaöir gerbreyttu myndinni
Hver hafa áhrif fiskmarkaðanna ver-
ið á fiskverð hérlendis og á útflutnings-
hœtti í sjávarútvegi?
„Fiskmarkaðir tóku til starfa hér á
landi um mitt ár 1987 en fyrsta heila
starfsár fiskmarkaða var árið 1988. Það
ár var hlutur fiskmarkaða 7,4% af
botnfiskafla landsmanna en árið 1992
14 ÆGIR MARS 1994