Tímarit lögfræðinga - 20.11.1993, Blaðsíða 29

Páll Skúlason er lögmaður í Reykjavík
Hann hefur samið ritið „Lög um hlutafélög með
skýringum “ sem munu koma út um mitt ár 1994
Páll Skúlason:
HLUTAFÉLÖG Á ÍSLANDI OG
HLUTAFÉLAGALÖG.
UPPHAF HLUTAFÉLAGALAGA
Fyrstu hlutafélagalög, sem sett voru hér á landi, voru lög nr. 77/1921. Þau
voru sniðin eftir dönskum lögum um hlutafélög sem þá voru tiltölulega nýleg,
eða frá 1917. Löggjöf okkar var þá, og er reyndar enn, töluvert sniðin eftir
danskri löggjöf svo það var mjög eðlilegt að litið væri til Dana um fyrirmyndir
að hlutafélagalögunum. Hitt var óheppilegt að Dönum sjálfum hafði ekki
heppnast meira en í meðallagi að gera lög sín vel úr garði. A.m.k. er það
skoðun Olafs Lárussonar í grein sem hann skrifaði í Tímarit lögfræðinga og
hagfræðinga árið 1922. Fannst honum ekki nógu vel og tryggilega gengið frá
því að hlutafélagaformið yrði ekki misnotað.
Hvemig sem því var háttað þá giltu lög þessi svo til óbreytt til ársins 1978
að núgildandi lög voru sett. Sennilega er meirihluti þeirra hlutafélaga sem
starfandi er hér á landi stofnaður í gildistíð þeirra laga, a.m.k. öll hlutafélög
sem stofnuð eru fyrir 1. janúar 1980 en þá gengu núgildandi lög í gildi. Það
er þó ofmælt að þau hafi gilt óbreytt frá 1978 því árið 1989 urðu á þeim
nokkrar breytingar sem telja má veigamiklar.
HLUTAFÉLÖG OG AÐRAR FÉLAGSGERÐIR
Við hliðina á hlutafélögum eru tvö önnur félagaform atkvæðamikil í
viðskiptalífinu. Eru það samvinnufélög og sameignarfélög. Samvinnufélög
eiga margt sameiginlegt með hlutafélögum. Þar er ábyrgð félagsmanna
takmörkuð við inneign þeirra í sameiginlegum sjóðum. Því má líkja við
ábyrgð hluthafa í hlutafélögum. Aftur á móti er fjöldi félagsmanna breytilegur
27