Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Blaðsíða 10
taka verði tillit til við beitingu ákvæða laga nr. 62/1994. í 3. kafla verður
gerð grein fyrir valdmörkum stofnana Evrópuráðsins gagnvart ríkisvaldi að-
ildarlanda sáttmálans, eins og þau valdmörk hafa þróast í réttarframkvæmd
stofnana Evrópuráðsins, og í 4. kafla rakin helstu skýringarsjónarmið við
beitingu mannréttindasáttmálans, eins og þau sjónarmið koma fram í dómum
Mannréttindadómstóls Evrópu.
2. LÖGTAKA MANNRÉTTINDASÁTTMÁLA EVRÓPU
2.1 Tilgangur lögtöku
í greinargerð með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 62/1994 er nokkur
grein gerð fyrir því hvers vegna talið var rétt að veita ákvæðum mannrétt-
indasáttmálans lagagildi hér á landi. Greinargerðin er samin af nefnd sem
skipuð var til að meta nauðsyn á lögtöku sáttmálans. Greinargerðin fylgdi
frumvarpinu er það var lagt fyrir Alþingi og er því eitt helsta lögskýringargagn
sem stuðst verður við samkvæmt hefðbundnum sjónarmiðum í íslenskum rétti.
í greinargerðinni er fyrst og fremst bent á að lögtaka sáttmálans sé til þess
fallin að auka réttaröryggi3, að réttindi einstaklinga fái við lögfestingu sátt-
málans aukna vernd og að ákvæði sáttmálans séu í sumum tilvikum ítarlegri
en ákvæði íslenskra laga og geti því fyllt upp í eyður í íslenskri löggjöf. Þá
er það nefnt í greinargerðinni að eftir lögtöku geti einstaklingar borið ákvæði
sáttmálans fyrir sig sem beina réttarreglu fyrir stjórnvöldum og dómstólum
landsins. Loks er tekið fram í greinargerðinni að lögtaka sáttmálans auðveldi
dómsúrlausnir og ákvarðanir stjórnvalda um mannréttindamál.
Það er reyndar skoðun mín að lögtaka mannréttindasáttmálans geri allt ann-
að en að auðvelda úrlausnir stjórnvalda og dómstóla í málum þar sem reynir
á mannréttindi. þ. á m. málum þar sem reynir á ákvæði Mannréttindasáttmála
Evrópu, en sé frekar til þess fallin að gera slík mál til muna flóknari. Ef
sjónarmið þetta, um að lögtaka auðveldi úrlausnir, leiðir frá hugmyndafræði-
legum rótum vildarréttarins, þ.e. að með lögtöku ákvæða sáttmálans tryggi
löggjafínn dómurum og handhöfum framkvænidarvalds réttarheimildir sem
beita megi í samræmi við almenn skýringarsjónarmið landsréttar, svo að leysa
megi mál án skírskotunar til þjóðaréttar eða annarra heimilda sem ekki teljast
bindandi að landsrétti - og ef þetta verður sú hugmynd sem lögð verður til
grundvallar við framkvæmd laganna - þá tel ég ástæðu til að óttast að mark-
miðið um aukið réttaröryggi og aukna vernd einstaklinga geti farið forgörðum.
2.2 Sjónarmið um áhrif Mannréttindasáttmála Evrópu og beitingu í ís-
lcnskum landsrétti fyrir lögtöku sáttmálans
í grein Stefáns Más Stefánssonar Um þörf á lögfestingu þjóðréttarsamn-
3 Alþt. 1993, A-dcild, bls. 779, sbr. og bls. 801-802.
158