Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Blaðsíða 49

honum var ekki gefinn kostur á tilkynna handtöku nánum vandamanni, ef um
það er að ræða, merki um áverka eða geðsjúkdóm o.s.frv., hvenær haft var
samband við nána vandamenn og hvort þeir komu í heimsókn og þá hvenær,
það sama gildir um lögmann og lækni, hvenær honum var boðinn matur,
hvenær hann var yfirheyrður eða færður fyrir dómara, hvaða eigur voru teknar
af honum við handtöku o.s.frv. Þetta á að skrá til viðbótar því sem fram kemur
í viðkomandi lögregluskýrslum.
Þótt vilji sé til staðar til að virða grundvallarreglur hefur vaknað sú spuming
í huga mínum hvað sé aðalatriði og hvað aukaatriði.
3. NIÐURLAG
A nokkrum sviðum er unnt að finna andstæðar siðareglur varðandi meðferð
frjálsræðissviptra manna. Það útaf fyrir sig þarf ekki að koma á óvart. í áður-
nefndri grein sinni tekur William Rentzmann upp tilvitnun úr bók Johs. Ande-
næs, fyrrverandi prófessors í refsirétti við Oslóarháskóla „Straff, almenpre-
vensjon og kriminalpolitikk“ þar sem hann segir: „Etiske spprgsmál kan ikke
bli endelig avgjprt ved analyse og argumentasjon. I siste omgang má vi ta
standpunkt baseret pá personlige fplelser eller ... personlige verdier“. Rentz-
mann vitnar einnig til Jacques Bernheim, sem er þekktur sérfræðingur í lækna-
siðfræði og fyrrverandi varaforseti Evrópunefndar um vamir gegn pyndingum
o.fl., þar sem hann segir: „Ethical reasoning does not lead to single solutions,
but it makes more clear what is really being done in terms and values“.
Ég vil einungis leggja áherslu á að þegar ákveðið er að taka alþjóðlegar
siðareglur upp í bindandi fyrirmæli hér á landi sé það gert af yfirveguðu ráði,
þar sem m.a. er hugað að því hvemig ætlast er til að þeim verði framfylgt.
Jafnframt verði hugað að því hvernig þær verði kynntar þeim sem ætlast er
til að hafí þær til hliðsjónar í störfum sínum. Nauðsynlegt er að með mark-
vissum hætti verði þessar reglur hluti af námsefni þeirra starfsstétta sem hafa
með frjálsræðissvipta menn að gera. Prófessor Bemheim, sem nefndur er hér
að framan, hefur næstum með norrænni rökhyggju sagt: „In every case a
reasonable balance should be found in which the care of patients and the re-
spect of basic human rights are weighed against public security and available
resources“.
Það er ástæða til að ætla að á næstu árum muni alþjóðlegum samningum
fjölga þar sem settar verði reglur um meðferð og réttarstöðu frjálsræðissviptra
manna og störf þeirra sem hafa með málefni slíkra manna að gera. Það sama
gildir um ályktanir þar sem tilmælum verður beint til ríkja að setja reglur um
nánar tilgreind atriði á þessu sviði. í þessu sambandi má nefna að ráðherra-
nefnd Evrópuráðsins hefur nýlega samþykkt ályktun varðandi „Community
Sanctions and Measures“. Siðareglur lækna eru til umfjöllunar hjá Evrópu-
ráðinu og nú er verið að leggja síðustu hönd á nýjan viðbótarsamning við
Mannréttindasáttmála Evrópu varðandi ákveðin réttindi þeirra sem sviptir eru
frjálsræði. Verði þessi samningur fullgiltur af Islands hálfu verður honum veitt
197