Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Blaðsíða 54
Mannréttindanefnd Evrópu og Mannréttindadómstóll Evrópu fjalla um kær-
ur þeirra, er telja á sér brotin réttindi, sem tryggð eru í sáttmálanum. Ýmis
lögskýringarsjónarmið hafa náð festu, svo sem það viðhorf að sáttmálinn sé
lifandi gemingur sem skýra verði á framsækinn hátt eftir aðstæðum á þeim
tíma, sem honum er beitt. Dómstóllinn hefur sagt, að 6. gr. sé kjamaákvæði
sem ekki megi túlka þröngt. Jafnframt verður að hafa í huga, að oft ráða ein-
stök málsatvik úrslitum og getur það rýrt fordæmisgildið. Hér á eftir verður
vikið að nokkrum dómum í Strasbourg, en þeir eru nánar raktir í skýrslu
greinarhöfundar í Nordisk Tidsskrift for Kriminalvidenskab, 2. hefti 1994 (De
internationale menneskerettigheders krav til bevisfprelse).
Aðalatriði í 6. gr. er, að staða ákæruvalds og ákærðs manns fyrir dómi skuli
vera hin sama. Er í því sambandi oft vitnað til dóms í máli Unterpertinger gegn
Austurríki frá 24. nóvember 1986. (Sjá: „Um sönnunargögn og sönnunarfærslu
í sakamálum“ eftir Boga Nilsson í Úlfljóti, 4. tbl. 1991). í dómnum kemur fram:
1. Niðurstöðu um, hvort málsmeðferð fái staðist eftir 6. gr., verður að
byggja á heildarmati, og fer eftir atvikum í opinberum málum hvort
er stuðst við 1. mgr. eða 3. mgr. d eða bæði ákvæðin, en hið síðamefnda
varðar sérstök atriði, sem 1. mgr. fjallar einnig um.
2. Heimilt er að setja því skorður, hvaða spurningar eru bornar fram í
vitnaleiðslu.
3. Mannréttindasáttmálinn bannar ekki upplestur lögregluskýrslna á dóm-
þingi.
4. Sönnunargildi þessara skýrslna verður að meta sérstaklega.
5. Lögregluskýrslur geta orðið sönnunargögn, ef réttindi hins ákærða hafa
verið virt í málsmeðferðinni.
6. Mannréttindasáttmálinn hefur verið brotinn, ef þessi réttindi hafa ekki
verið virt og ákærði sakfelldur aðallega á grundvelli sönnunargagna,
sem ekki standast kröfur sáttmálans.
7. Það er yfirleitt ekki hlutverk mannréttindadómstólsins heldur dómstóla
í aðildarríkjum, sem í hlut eiga, að meta sönnunargögn, þar á meðal
þýðingu þess, að framkomin gögn eru ótæk.
Allmargir dómar hafa gengið í Strasbourg um tæk sönnunargögn. í máli
Asch gegn Austurríki frá 26. apríl 1991 minna atvik á Unterpertinger málið,
en niðurstaðan varð þó sú, gagnstætt því sem var 1986, að 6. gr. hefði ekki
verið brotin, enda hefði Asch ekki nýtt sér tækifæri til að færa fram vöm í
máli sínu í Austurríki og hann hefði verið sakfelldur á öðrum grundvelli en
lögregluskýrslunni einni, en hún hafði ekki verið prófuð fyrir rétti.
Fyrir kemur, að lög takmarka vitnaskyldu og snúa sönnunarbyrði við. Einnig
kemur fyrir, að maður sem hefur gefið skýrslu hjá lögreglu, hverfur og finnst
ekki. A þessi atriði hefur reynt í Strasbourg, einkum í sambandi við smábrot
og fíkniefnabrot. Það eru dómar í þessum málum, er líklega skipta mestu um
202