Tímarit lögfræðinga - 01.03.1997, Blaðsíða 19

opinberra mála. Þau loforð, sem geta talist til ábyrgðar á aðstæðum þriðja
manns, eru fjölbreytileg og geta ýmsar réttarreglur komið til álita í hverju
tilfelli. Nánari almenn athugun þar að lútandi hefur takmarkað gildi og er
fremur ástæða til að kanna afmarkaðri atriði, þar sem hliðstæðar reglur gilda.2
Hafa skrif fræðimanna um ábyrgðir því oft verið takmörkuð við þá aðstöðu, að
gengist sé í ábyrgð fyrir efndum kröfu á hendur þriðja manni eða það, sem
nefna má kröfuábyrgð.
3. HUGTAKIÐ KRÖFUÁBYRGÐ
Með hugtakinu kröfuábyrgð (d. fordringskaution) er átt við loforð, þar sem
ábyrgðarmaður skuldbindur sig persónulega til tryggingar á efndum kröfu á
hendur aðalskuldara.3 Ástæða er til að huga frekar að einstökum atriðum
hugtaksins til nánari afmörkunar.
Samkvæmt þessari skilgreiningu liggur samningur eða einhliða loforð
ábyrgðarmanns til grundvallar skuldbindingu hans. Ábyrgð á skuldum annarra
getur einnig leitt sjálfkrafa af ákvæðum laga eða menn taki á sig slíka ábyrgð
lögum samkvæmt. Ábyrgð af því tagi er ekki til umræðu hér, en hliðstæðar
reglur og gilda um kröfuábyrgð hljóta að verulegu leyti að koma til álita. Þó
verður að huga að viðkomandi lagaheimild og þeim sjónarmiðum, sem liggja
henni til grundvallar.4
Skuldbinding ábyrgðarmanns lýtur að fullnustu kröfuréttinda á hendur aðal-
skuldara. Ekki þarf að vera um að ræða kröfu samkvæmt reglum fjármunaréttar,
heldur gæti aðalkrafan allt eins verið framfærslukrafa á sviði sifjaréttar eða
krafa hins opinbera um skatta eða gjöld, sem gengist er í ábyrgð fyrir með
loforði ábyrgðarmanns.
Almennt varðar kröfuábyrgð skuldbindingu til að greiða peninga, en það er
ekki hugtaksatriði. Því er unnt að gangast í ábyrgð fyrir hverri þeirri greiðslu,
sem getur orðið efni kröfuréttinda, svo sem skyldu til að láta af hendi einhver
2 Henry Ussing, Kaution. bls. 383 og Enkelte kontrakter, bls. 175.
3 Henry Ussing, Kaution, bls. 8; H. Krag Jespersen, Kaution, bls. 13-14.
4 Varðandi ábyrgð á skuldum annarra, sem leiðir beinlínis af ákvæðum laga, má í dæmaskyni
nefna eftirfarandi ákvæði um innheimtu skatta: 2. mgr. 113. gr. og 114. gr. laga nr. 75/1981
um tekjuskatt og eignarskatt, 2. mgr. 28. gr. laga nr. 50/1988 um virðisaukaskatt og 2. mgr. 9.
gr. laga nr. 58/1970 um skemmtanaskatt. Auk þessa má benda á 1. mgr. 109. gr. umferðarlaga
nr. 50/1987, sem ekki varðar skattheimtu. Sem dæmi um ábyrgð, sem gengist er undir
samkvæmt ákvæðum laga, má nefna ábyrgð erfingja á skuldum þess látna við einkaskipti
dánarbús, sbr. 28. gr. og 97. gr. laga nr. 20/1991 um skipti á dánarbúum o.fl. og 2. mgr. 53. gr.
sömu laga, varðandi opinber skipti dánarbús.
í 2. mgr. 3. gr. laga nr. 90/1989 um aðför er mælt fyrir um heimild til að krefjast aðfarar hjá
öðrum en þeim, sem aðfararheimildin sjálf hljóðar á, ef um er að ræða ábyrgð af þessu tagi.
Sú heimild tekur hins vegar ekki til kröfuábyrgðar samkvæmt þeirri skilgreiningu, sem hér
hefur verið lögð til grundvallar.
13