Tímarit lögfræðinga - 01.03.1997, Blaðsíða 25

C Yfirlýsingar fyrir hönd annarra
Menn geta að lögum skuldbundið aðra, ýmist samkvæmt stöðu sinni eða
sérstakri heimild. Þetta á við um fyrirsvarsmenn lögaðila, lögráðamenn
ófjárráða eða þá, sem hafa umboð, svo helstu tilvik séu nefnd. Ef ekkert
annað felst í yfirlýsingu staðgöngumanns en skuldaviðurkenning fyrir
þann, sem í hlut á, verður staðgöngumaðurinn sjálfur ekki skuldbundinn
af þessu tilefni.16
4.2 Um ógildi kröfuábyrgðar
4.2.1 Almennt
Kröfuábyrgð getur verið ógild og í þeim efnum koma til álita þær reglur, sem
gilda endranær um ógildi löggerninga. Þannig getur kröfuábyrgð verið ógild
sökum þess, að ábyrgðarmaður er ófjárráða. Jafnframt gildir sú meginregla
samningaréttar um kröfuábyrgðir, að þær stofnast ekki á grundvelli fölsunar.17
Þá getur kröfuábyrgð einnig verið ógild samkvæmt reglum III. kafla SML eða
á grundvelli réttarreglna um rangar eða brostnar forsendur loforðsgjafa. Öðru
fremur reynir á slík sjónarmið varðandi ógildi kröfuábyrgðar og verða þau því
tekin til sérstakrar umfjöllunar hér á eftir.
4.2.2 Upplýsingaskylda kröfuhafa
Gildi kröfuábyrgðar getur ráðist af því, hvort kröfuhafa verði talið skylt að
veita ábyrgðarmanni upplýsingar um atriði, sem skipta máli, þegar hann
ákveður að skuldbinda sig gagnvart kröfuhafa. Til stuðnings því, að kröfuhafa
sé skylt að gefa upplýsingar, hefur í seinni tíð verið vísað til gagnkvæmnar
tillitsskyldu samningsaðila.18 Hve rík upplýsingaskylda hvílir á kröfuhafa
veltur á atvikum hverju sinni, en í þeim efnum koma mörg atriði til álita. Þannig
er til dæmis lMegra að upplýsingaskylda lánastofnunar gagnvart þeim, sem
gengst í ábyrgð, sé almennt ríkari en þegar kröfuhafi er einstaklingur. Að sama
skapi má vænta þess, að auknar kröfur verði gerðar til upplýsingaskyldu
kröfuhafa, ef ábyrgðarmaður býr ekki yfir þekkingu á sviði viðskipta. Þá skiptir
einnig máli, hvort kröfuhafi á frumkvæði að því, að til ábyrgðar stofnast, eða
ábyrgðinni er beint að kröfuhafa án nokkurra aðgerða af hans hálfu.
Ef ábyrgð stofnast fyrir tilstuðlan kröfuhafa, er skylda hans til að veita
ábyrgðarmanni upplýsingar ríkari en ella. Verður kröfuhafi að greina ábyrgðar-
manni frá öllu því, sem haft getur veruleg áhrif fyrir ábyrgðarmann, þegar hann
metur áhættu samfara kröfuábyrgð, svo sem fjárhag aðalskuldara eða fyrri
16 Carsten Smith. Garantirett III, bls. 125-127.
17 I H 1993 1798 synjaði ábyrgðarmaður staðfastlega fyrir að hafa ritað nafn sitt á skulda-
bréf. Var hann sýknaður þar sem rithandarrannsókn leiddi miklar líkur að því, að ritun nafns
hans á bréfið væri fölsuð, auk þess sem höfð var hliðsjón af þvf, að enginn gat borið um
nafnritun hans á bréfið.
18 Marianne Olsspn og Terese Smith, Om opplysningsplikt ved kausjonsstillelse, bls. 137.
19