Tímarit lögfræðinga - 01.03.1997, Blaðsíða 26

háttsemi hans, sem kröfuhafi þekkir til. Haldi kröfuhafi leyndum upplýsingum
fyrir ábyrgðarmanni um sviksamlegt framferði aðalskuldara eða yfirvofandi
ógjaldfærni hans gæti slíkt leitt til þess, að loforð ábyrgðarmanns yrði talið ógilt
samkvæmt 1. mgr. 30. gr. SML eða eftir atvikum óheiðarlegt að bera það fyrir
sig, sbr. 33. gr. sömu laga. Ef kröfuhafi hefur verið í góðri trú um atvik þessi
kæmi til álita í undantekningartilvikum að ógilda loforð ábyrgðarmanns sam-
kvæmt 36. gr. laganna.19
Hafi kröfuábyrgð hins vegar verið beint að kröfuhafa án frumkvæðis af hans
hálfu, er upplýsingaskylda kröfuhafa gagnvai't aðalskuldara takmarkaðri, en
getur þó verið fyrir hendi í ákveðnum tilfellum. Svo er vafalaust, ef kröfuhafa
er ljóst, að ábyrgðarmaður er í villu um atriði, sem hafa skipt verulegu máli við
mat á áhættu hans, eins og til dæmis ógjaldfærni eða óheiðarlegt framferði
aðalskuldara. Við slíkar aðstæður yrði kröfuábyrgð væntanlega talin ógild á
grundvelli sömu ákvæða samningalaga og fyrr getur. Hafi kröfuhafa á hinn
bóginn hvorki verið né mátt vera ljós atriði sem þessi, er þess síður að vænta,
að kröfuábyrgð verði metin ógild. Verður almennt ekki talið, að kröfuhafa sé
skylt að kanna sérstaklega hvað liggur því til grundvallar, að ábyrgðarmaður er
fús til að skuldbinda sig ótilkvaddur af kröfuhafa. Þannig þyrfti kröfuhafi ekki
án nokkurs tilefnis að kanna áreiðanleika þeirra upplýsinga, sem aðalskuldari
eða aðrir hafa látið ábyrgðarmanni í té.20
19 Hans Viggo Godsk Petersen, Kaution, bls 18. Úr norskri dómaframkvæmd má nefna Rt
1906. 284, en í því máli voru atvik þau, að veðsetning til tryggingar skuld var fölsuð og því
var aðalskuldari krafinn um tryggingu. Að tillögu kröfuhafa fékk aðalskuldari mágkonu sína
til að gangast í ábyrgð fyrir greiðslu kröfunnar. Mágkonan fékk ekki upplýsingar um fyrri
atvik málsins, en kröfuhafi og aðalskuldari höfðu sammælst um að skýra ekki frá atferli þess
síðarnefnda. Meirihluti Hæstaréttar komst að þeirri niðurstöðu, að mágkonan væri ekki
bundin við ábyrgð sfna og var það meðal annars rökstutt þannig, að upplýsingar um fölsunina
hefðu skipt verulegu máli varðandi ábyrgðina. Það væri tvennt ólfkt að gangast í ábyrgð fyrir
heiðarlegan og gjaldfæran mann eða þann, sem hefði verið afhjúpaður sem svindlari.
Jafnframt var vísað til þess, að kröfuhafi hefði átt frumkvæði að því að gengist var í ábyrgð.
Þá var það talið stórkostlegt gáleysi af hans hálfu að greina ekki aðalskuldara frá þvf, að
sammæli þeirra um þagnarskyldu tækju ekki til ábyrgðarmanns, sem augljóslega hefði helst
hagsmuni af því, að fá upplýsingar um fölsunina.
20 Hans Viggo Godsk Petersen, Kaution, bls 18-19. Hvað þetta varðar má einnig nefna úr
norskri dómaframkvæmd Rt 1925. 501, en í því máli hafði kröfuhaft ekki átt frumkvæði að
því, að til kröfuábyrgðar stofnaðist, frábrugðið dóminum, sem fjallað var um í neðanmáls-
grein hér næst að framan. Málsatvik voru þau, að banki hafði veitt aðalskuldara lán gegn
handveði í silfri. Síðar kom í ljós að innihald pakka, sem afhentir voru bankanum, var að
mestu leyti blý. í kjölfar þessa var skuldari krafinn um greiðslu og lofaði hann að greiða lánið
með tilteknum afborgunum. Hann greiddi þegar í stað fyrstu afborgun, en bað um frest við þá
næstu. Að frumkvæði aðalskuldara var aflað ábyrgðar fyrir þeirri afborgun. Ábyrgðarmaður
vissi af handveðinu, en var ekki kunnugt um svik aðalskuldara. Þrátt fyrir það taldi Hæsti-
réttur ábyrgðarmanninn skuldbundinn gagnvart bankanum. Var það meðal annars rökstutt
þannig, að ekkert hefði komið fram, sem gaf tilefni til að ætla, að ábyrgð hefði ekki verið veitt
nema veðið væri til staðar. Kröfuhafa hefði verið rétt að líta svo á, að ábyrgðarmaðurinn hefði
sínar eigin ástæður fyrir skuldbindingu sinni. Jafnframt bar kröfuhafa ekki að kanna hvort
ábyrgðarmaður vissi um framferði skuldara, enda þótt gefin hefði verið út kvittun, sem
20