Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Blaðsíða 33

(9. kafli); gildissviði laga þeirra sem við eiga (10. kafli); gerhæfisskorti (11.
kafli); kröfuhafaskiptum (12. kafli); sönnunarbyrði o.fl. (13. kafli); banni við
heimvísun og framvísun (14. kafli) og ordre public (15. kafli). Loks er niður-
staða (16. kafli).
2. ALMENN ATRIÐI
2.1 Lagaskil á sviði samningaréttar
Með lagaskilum á sviði samingaréttar er átt við það hvers lands lögum skuli
beita við úrlausn álitaefna sem rísa kunna um samningsskuldbindingar sem
tengjast fleiri en einu landi. Hér í upphafi er rétt að taka fram að umfjöllun um
lagaskil á sviði samningaréttar heyrir undir fræðigreinina alþjóðlegan einka-
málarétt eða lagaskilarétt sem svo nefnist einnig. Hefur fræðigrein þessi verið
skilgreind svo að hún segi til um það hvers lands lögum skuli beita þegar
sakarefni tengist erlendum rétti.3 Hin dæmigerða lagaskilaregla er tvíþætt. Er
annar þátturinn nefndur réttarsviðsþáttur, en hann gefur til kynna á hvaða sviði
réttarins álitaefnið er, t.d. á sviði samningaréttar. Hinn þáttur reglunnar er svo-
nefndur tengslaþáttur, sem segir til um það hvers lands lögum skuli beita við úr-
lausn þess álitaefnis sem um er að ræða. Tengslaþættir geta verið af ýmsu tagi,
svo sem heimilisfang, ríkisfang, samningsstaður, staðsetning eignar, allt eftir
atvikum hverju sinni.4
2.2 Eldri íslenskur réttur
Af úrlausnum íslenskra dómstóla má ráða að fram að setningu laga nr.
43/2000 var almennt gengið út frá því að aðilum væri heimilt að semja um það
hvers lands lögum beita ætti um samninga þeirra í millum, sbr. t.d. eftirfarandi
ummæli dómstóla: H 1977 1048 (héraðsdómur, bls. 1063); „Aðiljar málsins
hafa þannig samið um, að um lögskipti þeirra gildi U.S. Carriage of Goods by
Sea Act of 1936. Þegar af þeirri ástæðu verður að byggja dóminn á viðeigandi
ákvæði í þeim lögum". H 1982 1665: „í málflutningi hafa aðiljar ekki miðað við
annað en að um sakarefnið skuli að öllu leyti dæmt að íslenskum lögum, þar á
meðal um dráttarvexti...“. H 1989 1508: „Við hinn munnlega málflutning fyrir
Hæstarétti var því lýst yfir af hálfu aðila, að dæma bæri málið eftir íslenskum
lögum þrátt fyrir ákvæði í upphaflegum söluskilmálum, en þar segir að um
kaupin gildi þýsk lög“.
Þó var talið að samningsfrelsi aðila væri ekki að öllu leyti ótakmarkað, sbr.
t.d. H 1982 1890: „Málsaðilar eru á einu máli um að beita beri íslenskum réttar-
reglum um sakarefni það, sem hér er til úrlausnar. Er á það fallist, eins og mál
þetta horfir við“. H 1983 1599: „Þar sem hvorugur málsaðilja ber þessa skilmála
3 Sjá almenna umfjöllun um alþjóðlegan einkamálarétt Eggert Óskarsson: „Um alþjóðlegan
einkamálarétt og viðfangsefni hans“. Tímarit lögfræðinga. 1. hefti 1988, bls. 9 o.áfr.
4 Sjá nánar Eggert Óskarsson: „Um alþjóðlegan einkamálarétt og viðfangsefni hans“, bls. 13;
Allan Philip: Dansk intemational privat- og procesret. Kaupmannahöfn 1976, bls. 14-15.
141