Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Blaðsíða 95

Fallast má á það að með úthlutun veiðiheimildanna í upphafi, á grundvelli
veiðireynslu, hafi löggjafinn eingöngu verið að viðurkenna atvinnuréttindi
þeirra sem stunduðu fiskveiðar á tilgreindu viðmiðunartímabili. Frekari réttindi
fólust ekki í úthlutuninni enda leiddi slíkt ekki af ákvæðum laganna. Með því
að heimila framsal má telja að grundvallarbreyting verði á inntaki réttindanna.
Þau breytast úr því að vera almenn persónubundin atvinnuréttindi í framseljan-
leg ótímabundin afnotaréttindi sem njóta ríkari vemdar stjómarskrárinnar.
Til frekari skýringar má segja að væri tekin ákvörðun um afnám framsals-
heimilda væri í raun verið að skilgreina réttindin á ný sem persónubundin at-
vinnuréttindi. Vendipunkturinn felst í framsalinu, þ.e. í hvom flokkinn réttind-
in falla.7
4. VATNEYRARDÓMURINN - DÓMUR HÆSTARÉTTAR FRÁ
6. APRÍU 2000
I forsendum Vatneyrardómsins svonefnda, en meginniðurstaða hans var sú
að úthlutun aflaheimilda skv. 7. gr. laga um stjóm fiskveiða væri stjómskipu-
lega gild, skilgreinir Hæstiréttur að nokkm hvaða merkingu leggja beri í fyrir-
vara 3. málsl. 1. gr. laga um stjóm fiskveiða.
I fyrsta lagi telur rétturinn að fyrirvarinn hafi þá þýðingu að réttindi þau,
sem felast í úthlutun veiðiheimilda, ráðist af lögunum eins og þau em á hverjum
tíma og í öðra lagi dregur rétturinn eftirfarandi ályktun um þýðingu fyrirvarans:
Aflaheimildir eru þannig aðeins varanlegar í þeim skilningi að þær verða hvorki
felldar niður né þeim breytt nema með lögum. I skjóli valdheimilda sinna getur
Alþingi því kveðið nánar á um réttinn til fiskveiða, bundið hann skilyrðum eða inn-
heimt fyrir hann frekara fégjald en nú er gert vegna breyttra sjónarmiða um ráðstöfun
þeirrar sameignar íslensku þjóðarinnar, sem nytjastofnar á Islandsmiðum eru.
Þessar ályktanir eru í fullkomnu samræmi við almenn lögskýringarsjónar-
mið og viðurkenndar heimildir löggjafans til að setja eignarréttindum, beinum
sem óbeinum, takmörk. Þessar ályktanir réttarins um þýðingu fyrirvarans bæta
því þrátt fyrir allt engu nýju við enda gerir rétturinn ekki tilraun til að útskýra
hvaða skilning beri að leggja í hugtakið „eignarrétt“ í fyrirvaranum en það
ræður að nokkru úrslitum um það hversu langt löggjafinn getur gengið án þess
að baka sér bótaskyldu. Sú aðferð að ákvarða beri inntak fyrirvarans, og þar
með hugtaksins, í samræmi við önnur ákvæði laganna fær þó hljómgrunn í
dómi Hæstaréttar.
7 Því má skjóta hér inn að ákvörðun um afnám framsalsheimilda hefði bótaskyldu í för með sér að
mínu mati þar sem slíkt fæli í sér skerðingu á þeim stjórnarskrárvörðu óbeinu eignarréttindum sem
í afnotaréttinum felast. Hið beina tjón stafar af þeirri staðreynd að framsalsheimildir auka án vafa
verulega á verðmæti veiðiheimilda og eru í raun forsenda fyrir verðlagningu þeirra þótt auðvitað
hafi þær fjárhagslega þýðingu í höndum þeirra sem nota þær. Við mat á fjárhæð bóta yrði að taka
mið af því tjóni sem menn hefðu sannanlega orðið fyrir, sem fyrirsjáanlega gæti þó orðið umdeilt.
203