Tímarit lögfræðinga - 01.11.2003, Blaðsíða 44

verið samið. Ef kaupandinn hefur tekið á sig aðrar skyldur sem ekki er unnt að
skilgreina sem atbeina að efndum er eftir atvikum hægt að beita ákvæðinu með
lögjöfnun. Sjá að öðru leyti 53. gr. laganna.77 Skilyrði riftunar er sambærilegt
þeim skilyrðum sem fram koma í 1. mgr. 25., sbr. 1. mgr. 39. og 1. mgr. 54. gr.,
og vísast til umfjöllunar um þær greinar.
Þar sem ákvæði þetta fjallar um vanefndir á aukaskyldum kaupanda er yfir-
leitt sanngjamt að leggja hér til grundvallar nokkuð strangara mat varðandi skil-
yrðið um verulegar vanefndir en þegar um vanefndir á afhendingar- eða greiðslu-
skyldunni sjálfri er að ræða. Riftun getur t.d. verið raunhæft úrræði þegar selj-
andinn á að búa hlutinn til og vanræksla kaupanda á því að ljá atbeina sinn að
efndum hefur skaðleg áhrif á athafnir eða rekstur seljanda að öðru leyti. Þetta
getur t.d. átt við þegar um er að ræða kaup á skipi sem á að smíða fyrir kaup-
anda og vanræksla kaupanda veldur því að skipið stendur í slipp hjá seljanda,
tekur þar pláss og stendur í vegi fyrir því að seljandi geti tekið að sér önnur
verkefni.78
Það er ekki hvað síst í pöntunarkaupum sem sú staða getur komið upp að
kaupandinn vanefnir bæði skylduna til þess að ljá atbeina sinn að efndum og
skylduna til þess að greiða hluta verðsins meðan á tilbúningi hlutar stendur. í
slíkum tilvikum er yfirleitt sanngjamt að meta réttinn til riftunar með hliðsjón
af þeim sameiginlegu áhrifum sem vanefndimar valda.79
5.7.3 Kaupandi veitir söluhlut ekki viðtöku
I síðari málslið 1. mgr. 55. gr. kpl. ræðir um riftunarrétt seljanda þegar kaup-
andinn veitir ekki söluhlut viðtöku í samræmi við fyrirmæli b-liðar 50. gr. Þegar
kaupandi lætur hjá líða að veita söluhlut viðtöku getur það oft verið vísbending
um að hann muni ekki heldur greiða kaupverðið. í því tilviki getur seljandinn
eftir atvikum rift kaupunum í samræmi við ákvæði 62. gr. Þótt skilyrði til þess
að rifta kaupum áður en að afhendingu kemur séu ekki fyrir hendi getur selj-
andinn borið fyrir sig ákvæði 54. gr. ef vanræksla kaupanda á að veita söluhlut
viðtöku verður samtímis því að hann greiðir ekki. Ef kaupandinn greiðir kaup-
verðið, án þess þó að vilja veita söluhlut viðtöku, veldur það seljanda yfirleitt
engum vandkvæðum. Að því marki sem slíkt veldur kostnaði vegna geymslu
hlutarins á seljandinn þó rétt á skaðabótum af því tilefni, sbr. ákvæði 72.-78. gr.
Seljandinn hefur ekki þörf fyrir að rifta kaupum af þeirri ástæðu einni að
kaupandi veitir söluhlut ekki viðtöku nema því aðeins að hann hafi sérstaka
hagsmuni af því að losna við hlutinn, og er riftunarrétturinn samkvæmt ákvæð-
inu því takmarkaður við slík tilvik. Þess konar sérstakra hagsmuna á seljandinn
77 í 53. gr. kpl. segir að um rétt seljanda til að krefjast efnda á þeirri skyldu kaupanda að hann stuðli
að efndum gildi ákvæði 23. gr. eftir því sem við á.
78 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 132.
79 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 132.
254