Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 26
Velta má þeirri spumingu fyrir sér hvort löggjafanum væri heimilt með
hliðsjón af stjómskipulegu hlutverki og valdheimildum dómstóla á grundvelli
2. gr. stjskr. að festa umrædda skrá yfir sektir og önnur viðurlög vegna brota á
umferðarlögum í lögin sjálf þannig að afnumið yrði „sjálfstætt“ mat dómstóla
við ákvörðun fésektar og sviptingu ökuréttar í þessum tilvikum. Ofangreindur
dómur Hæstaréttar, H 1999 74, svarar strangt til tekið ekki þeirri spurningu
enda var ekki nauðsynlegt að leysa úr því í málinu. Hins vegar má halda því
fram að tilvísun Hæstaréttar til 2. gr. stjskr., og sú regla sem dómurinn dregur
af ákvæðinu um að dómstólar séu ekki bundnir við skrár af því tagi sem um var
að ræða, hefði alveg eins getað átt við sambærilega skrá sem væri að öllu leyti
bundin í settum lögum frá Alþingi. Styðst þessi ályktun einnig við framan-
greindan dóm Hæstaréttar frá 1994, H 1994 748, þar sem 2. gr. stjskr. var túlkuð
með þeim hætti að samkvæmt ákvæðinu væri það hlutverk dómstóla „að
ákvarða mönnum refsivist vegna ólögmætrar hegðunar“ og væru „ekki aðrir
handhafar ríkisvalds bærir til þess“, en löggjafinn er auðvitað einn af hand-
höfum ríkisvalds. Þó skal áréttað að túlkun Hæstaréttar í síðarnefnda dóminum
er einskorðuð við ákvörðun um refsivist, auk þess sem dómar um stjórnskipu-
legt gildi margfeldisreglna laga nr. 42/1995, sem að framan eru nefndir, kunna
að benda til þess að svigrúm löggjafans samkvæmt 2. gr. stjskr. sé að einhverju
leyti rýmra þegar um fésektir eða önnur refsikennd viðurlög er að ræða. í því
sambandi bendi ég loks á að yrði gengið út frá því að löggjafanum væri á
grundvelli 2. gr. stjskr. einnig óheimilt að afnema eða takmarka óhóflega sjálf-
stætt mat dómstóla við ákvörðun fésektar, mætti halda því fram að lögfesting
lágmarksfésektar af því tagi sem greinir í lögum nr. 42/1995 gangi nærri því að
afnema eða takmarka óhóflega möguleika dómstóla til að ákvarða fésekt vegna
brota á skattalögum að teknu tilliti til aðstæðna í hverju tilviki. Þetta á a.m.k.
við ef sýnt þykir að vegna eðlis lágmarksreglunnar þá fari dómstólar sjaldnast
aðra leið en að dæma fjárhæð fésektar sem samsvarar eða er nærri þeirri fjárhæð
viðauka I við reglugerð nr. 280/1998 ... “. Einn dómari skilaði sératkvæði þar sem m.a. var vísað
til H 1998 4280 og til H 1999 74 og tekið m.a. fram að ákvæði „viðauka I reglugerðar nr. 280/1998
[fælu] í sér mikla breytingu á venjuhelgaðri lögskýringu dómstóla um beitingu á ákvæði 102. gr.
umferðarlaga, sbr. lög nr. 44/1993 og lög nr. 23/1998, um beitingu ökuréttarsviptingar vegna
ölvunaraksturs. Til þess að stjómvöldum sé heimilt að breyta dómvenju um beitingu refsikenndra
viðurlaga, svo sem þeirri sem hér um ræðir, verður að áskilja skýra heimild í settum lögum“.
Dómarinn vísaði þessu næst til orðalags 3. gr. laga nr. 57/1997 um breytingu á umferðarlögum og
lögskýringargagna að baki ákvæðinu. Að því virtu taldi dómarinn að „orðalag 3. gr. laga nr.
57/1997 [yrði] ekki skýrt svo rýmkandi að það veiti stjómvöldum heimild til þess að raska
dómvenju um beitingu 102. gr. umferðarlaga“. Bæri því að ákveða tímalengd ökuréttarsviptingar
„án tillits til viðauka reglugerðar nr. 280/1998 og í samræmi við gildandi dómvenju, eins og lagt
[hefði verið] til grundvallar niðurstöðu héraðsdóms". Sjá hér einnig H 1999 2845 þar sem dæmt
var á sama veg í dómi meirihluta Hæstaréttar en þar var H gert að sæta 8 mánaða sviptingu
ökuréttar en ekki 4 mánaða eins og dæmt hafði verið í héraði.
20